Brama Krakowska w Lublinie

---

Historia

W obrębie murów miejskich Lublina istniały, poza basztami i furtami, jedynie dwie bramy. Brama Krakowska wyróżnia się jako niezaprzeczalny symbol historyczny Lublina. Została zbudowana około połowy XIV wieku, równocześnie z murami obronnymi otaczającymi miasto, w odpowiedzi na groźbę najazdu Tatarów na Lublin, który miał miejsce w 1341 roku.

Obok Bramy Krakowskiej ulokowana była Brama Grodzka, a obie stanowiły kluczowe punkty na dawnym szlaku handlowym, łączącym Kraków z Litwą oraz Rusią. W archiwalnych dokumentach miejskich Brama Krakowska była często określana jako Brama Wyższa, co podkreślało jej dominującą pozycję względem niżej usytuowanej Bramy Grodzkiej. Początkowo brama składała się z dolnej części, wieńczącej ją była spiczasta konstrukcja z krenelażem.

Do miasta prowadził most zwodzony, który wznosił się nad głęboką fosą, ta jednak została zasypana w XVII wieku. Kolejnym elementem bramy była brona, czyli żelazna krata. W XV wieku brama przeszła istotne zmiany: została znacznie podwyższona i zyskała nową formę ceglanych murów, które zdobiono układem zendrówek w ukośne pasy.

W wyniku pożarów, które miały miejsce w 1515 i 1575 roku, zarówno struktura, jak i jej wygląd wymagały odbudowy. W XVI wieku dobudowano ośmioboczną część górną oraz miedziany hełm wieńczący wieżę, a także przedbramie, które miało na celu zwiększenie obronności. W tym czasie Brama Krakowska wyposażona była w ganki, na których przebywali trębacze i muzycy, którzy „dla przyjemności mieszkańców wygrywali piękne pieśni na swych instrumentach” oraz posiadała zegar miejski. Plac przed Bramą zyskał status głównego centrum handlowego miasta.

Jednakże w XVII wieku Brama Krakowska zaczęła tracić na znaczeniu. Zły stan techniczny zarówno bramy, jak i całych murów miejskich spowodował, że w 1656 roku Lublin nie zdołał się obronić przed Kozakami. W rezultacie, w późniejszych latach brama była bardziej wykorzystywana do celów mieszkalnych, służąc przynajmniej trębaczowi, wrotnego oraz dyrektorowi zegara miejskiego.

Muzeum Historii Miasta Lublina

Zbiory muzeum mieszczącego się w Bramie Krakowskiej ukazują bogate dzieje Lublina sięgające VI wieku aż do końca II wojny światowej. Kolekcja ta obejmuje zarówno archiwalia, przedmioty pozyskane z wykopalisk, jak również zabytki sztuki i historii.

Na pierwszej kondygnacji muzeum dostępne są eksponaty, które za pomocą zbiorów archeologicznych przybliżają najstarsze dzieje Lublina, zwanego także miastem czterech wzgórz: Staromiejskim, Zamkowym, Czwartku, oraz Grodziskiem, które potocznie nazywane jest Kirkutem. Wśród cennych przedmiotów można zobaczyć kopię przywileju lokacyjnego Lublina z 5 sierpnia 1317 roku, dzwon zegarowy z 1585 roku oraz kafle datowane na XIV-XVIII wiek.

Druga kondygnacja muzeum oferuje przegląd historii miasta od momentu lokacji do XVII wieku. Tutaj znajdują się archiwalia, fragmenty najstarszego wodociągu miejskiego, a także charakteryzujące się pięknem lubelskie kafle renesansowe oraz Krzyż Trybunalski z XVII wieku.

Na trzeciej kondygnacji wystawione są zbiory ilustrujące historię Lublina od XVII do XIX wieku. Wśród eksponatów można znaleźć XVII-wieczne malowidło na murze z wizerunkiem św. Tekli, XVIII-wieczne zegary kaflowe, symboliczne klucze do miasta oraz pamiątki związane z powstaniami: listopadowym i styczniowym, a także obrazy przedstawiające Lublin z przełomu XIX i XX wieku.

Czwarta kondygnacja obrazuje historię Lublina w XIX i XX wieku. Można tu zobaczyć portrety znanych osobistości związanych z Lublinem, reklamy firm działających w regionie w XIX i XX wieku, mechanizm zegarowy z 1903 roku oraz fotografie związane z I wojną światową i eksponaty powiązane ze szkolnictwem. Śladami II wojny światowej są dokumenty, w tym grypsy, kenkarty oraz przedmioty wytworzone przez więźniów Zamku Lubelskiego.

Na piątej kondygnacji muzeum obok fotogramów ukazujących przedwojenny Lublin zapewnia również panoramę miasta, co stanowi doskonałą okazję do poznania bogatej historii oraz kultury Lublina.

Zegar

Zegar na wieży Bramy Krakowskiej w Lublinie ma znacznie dłuższą historię, sięgającą już ponad czterech stuleci. Jego początki datuje się na połowę XVI wieku, kiedy to po raz pierwszy zainstalowano chronometr w tej lokalizacji. W XVII wieku w zachowanych dokumentach można znaleźć wzmianki o dużej tarczy godzinowej zwróconej ku miastu. Pozostaje jednak zagadką, czy w tym samym czasie istniała także tarcza od strony Starego Miasta.

Według historycznych doniesień, wiadomo, że zegar na tej części wieży był obecny w XIX wieku. Obecnie, zegary znajdujące się w tym miejscu posiadają tarcze wykonane w XIX wieku, natomiast zastosowane mechanizmy pochodzą z XX wieku. W ciągu swojej ewolucji, zegar przeszedł drogę od mechanicznego, przez elektryczny, aż do elektronicznego.

Warto również zauważyć, że wraz z rozwojem techniki, zmniejszały się wymiary mechanizmu zegarowego. Z początkowych rozmiarów przypominających ogromną szafkę bieliźniarki, przez wielkość typową dla apteczki, aż do współczesnych rozmiarów, które są nie większe niż przestrzeń dłoni.

---

Oceń: Brama Krakowska w Lublinie

---