Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie

---

Okres PRL

Początki

Idea utworzenia fabryki samochodów w Lublinie pojawiła się jeszcze przed wybuchem II wojny światowej. To właśnie we wrześniu 1938 roku rozpoczęto budowę obiektu przez warszawską firmę Lilpop, Rau i Loewenstein w północno-wschodniej części Tatar, z zamiarem produkcji komponentów do samochodów osobowych oraz ciężarowych na bazie licencji amerykańskiego Chevroleta. Zaplanowano wytwarzanie silników, mostów napędowych, układów kierowniczych oraz innych kluczowych podzespołów, przy czym zakładano, że produkcja wyniesie aż do 10 tysięcy silników rocznie. Niestety, niweczył te plany wybuch wojny, co wstrzymało inwestycje.

Po zakończeniu działań wojennych, w 1945 roku, z ocalałych elementów zakładów w Lublinie ogłoszono stworzenie „Fabryki Samochodów Ciężarowych”. Decyzja ta zapadła podczas kongresu Zjednoczeniowego PPS i PPR w 1948 roku. Powstanie fabryki miało kluczowe znaczenie dla transformacji Lublina, wpływając na rozwój sąsiednich dzielnic, takich jak Tatary i Bronowice. W związku z tym wytyczono także nowe trasy komunikacyjne, mające na celu dostosowanie do potrzeb nowego zakładu.

Prace budowlane nad FSC rozpoczęły się w grudniu 1950 roku, a inżynierowie z ZSRR nadzorowali ich przebieg. Pracownicy fabryki dostali możliwość szkolenia w radzieckich zakładach GAZ, a z ZSRR napływała również dokumentacja techniczna. Pierwszym oddanym do użytku obiektem był wydział montażu głównego, w tym spawalnia i lakiernia.

Oficjalna produkcja ruszyła 7 listopada 1951 roku, w dniu 34. rocznicy rewolucji październikowej. W tym czasie z taśmy produkcyjnej zaczęły zjeżdżać prototypowe GAZ-y 51, oznaczone jako FSC Lublin-51. Te pojazdy miały ładowność wynoszącą 2,5 t, silnik benzynowy oraz drewnianą kabinę. W pierwszym roku wyprodukowano jedynie 88 egzemplarzy, co w następnym roku wzrosło do 2200. Zakład ambitnie planował osiągnięcie produkcji na poziomie 12 tysięcy aut rocznie, a w sumie w Lublinie zmontowano 17 500 GAZ-ów 51, zanim produkcję zakończono w 1958 roku.

Z czasem kierownictwo fabryki skupiło się na zwiększaniu liczby komponentów krajowej produkcji. Już od 22 lipca 1952 roku drewno wykorzystywane do budowy kabin pochodziło z lokalnych zakładów. Po trudnych początkach FSC zaczęła podążać ścieżką rozwoju, uruchamiając w kwietniu 1954 roku wydział normalizacji oraz rozpoczynając wiele nowych procesów produkcyjnych. W 1973 roku majątek fabryki wyceniano na 3 miliardy złotych, a w następnych latach zaczęła ona produkować felgi dla innych zakładów.

W 1959 roku, po trudnych doświadczeniach ze sprzedażą Lublina-51, rozpoczęto produkcję Żuka – modelu, który stał się flagowym produktem FSC. Żuk, stworzony przez inżynierów Stanisława Tańskiego i Romana Skwarka, w pełni oddawał polską myśl techniczną. W pierwszym roku z taśm produkcyjnych zjechało 1084 sztuk, a do 1973 roku ich liczba wzrosła do 16,2 tys. sztuk. Udział lubelskiej FSC w rynku krajowym wzrósł znacząco z 30,2% w 1965 roku do 44,5% w 1973 roku. Żuki były również eksportowane do różnych krajów, w tym do Egiptu, gdzie montowano je pod nazwą ELTRAMCO Ramzes.

Lata 60–80.

W latach 1963-1971 FSC montowała licencyjny transporter opancerzony SKOT, przeznaczony dla Sił Zbrojnych PRL oraz Czechosłowackiej Armii Ludowej, łączna liczba wyprodukowanych pojazdów to około 4500. Znaczną część z tych pojazdów otrzymało Ludowe Wojsko Polskie.

Fabryka produkowała również wiele kluczowych komponentów dla polskich wytwórni, takich jak koła, resory, elementy odlewów oraz odkuwek. Główne odbiorniki tych dostaw to zakłady w Warszawie, Starachowicach oraz Bielsku-Białej. W latach 70. XX wieku FSC odnotowała największe zatrudnienie. Wiele z pracowników zostało wykształconych w Zespole Szkół Zawodowych. W efekcie dalszego rozwoju fabryki, w 1973 roku dokonano przejęcia Zakładów Samochodów Rolniczych z Poznania-Antoninka oraz praw do produkcji samochodu FSR Tarpan.

FSC w Lublinie nosiła imię Bolesława Bieruta i była wielokrotnie nagradzana przez państwo oraz wyróżniana, w tym pięciokrotnie Sztandarem Prezesa Rady Ministrów oraz Orderem Sztandaru Pracy I klasy, który przyznał Edward Gierek 20 lutego 1975 roku.

W późniejszych latach, ponieważ zmiany ustrojowe oraz gospodarcze w Polsce zaczęły wpływać na branżę, zatrudnienie w fabryce stopniowo malało, co było także spowodowane powolną starzejącą się konstrukcją Żuka. Mimo to, trwają prace dotyczące nowego modelu samochodu.

Historia najnowsza

W 1991 roku nastąpiła znacząca transformacja, kiedy to zakład zmienił swoją nazwę z Fabryka Samochodów Ciężarowych na Fabryka Samochodów w Lublinie. Od tego momentu, pojazdy produkowane w tej fabryce, takie jak Żuk oraz późniejszy model Lublin, zaczęły być oferowane pod marką FS. W 1993 roku uruchomiono produkcję dostawczych samochodów Lublin 33, a równocześnie zaczęto montaż modelu osobowego Peugeot 405 w ramach joint-venture. W kolejnych latach produkcja rosła, osiągając w 1993 roku 1100 sztuk, w 1994 – 1679 sztuk, a w 1995 roku – 1023 sztuki.

14 marca 1995 roku złożono wstępne porozumienie z koreańskim koncernem Daewoo dotyczące powstania nowej spółki bazującej na lubelskiej fabryce. Ostateczna umowa została podpisana 27 czerwca, a działalność pod nową nazwą „Daewoo Motor Polska” rozpoczęła się 31 października 1995 roku. Koreańczycy uzyskali większość udziałów, włączając fabrykę do struktury swojego koncernu. W nowym standardzie SKD produkowano modele takie jak Nexia (od listopada 1995 do kwietnia 1998), Musso (wrzesień 1998 – 2001) oraz Korando (koniec 1998–2000).

W latach 1998-2001 Daewoo Motor Polska posiadało 50% akcji brytyjskiej spółki LDV, współpracując z ich biurem projektowym nad nowym modelem przeznaczonym na następcę Lublina 3. Powstał prototyp LD 100, którego prawa i oprzyrządowanie nabyła później firma LDV, nadając nowemu modelowi nazwę LDV Maxus.

Po upadku Daewoo na polskim rynku w 2001 roku, fabrykę przejęła firma Andoria S.A., która zrealizowała sprzedaż projektu Maxusa brytyjskiemu przedsiębiorstwu LDV w celu spłaty długów. W 2003 roku Andoria przekazała produkcję firmie „Intrall Polska Sp. z o.o.”, która znajdowała się w rękach koncernu Intrall, pochodzącego z Wielkiej Brytanii i Rosji.

W 2007 roku zatrudnienie w byłej FS w Lublinie osiągnęło niemal 500 osób, a produkcja obejmowała model Intrall Lublin 3Mi. W poprzednich latach wytwarzano Lubliny II i III, a prace nad nowym modelem Lubo były na zaawansowanym etapie. 15 października 2007 roku sąd ogłosił upadłość przedsiębiorstwa Intrall Polska, a w połowie kwietnia 2008 roku przedsięwzięto kroki do produkcji modeli Honker oraz Lublin.

W styczniu 2009 roku do przejęcia marketu zgłosiły się warszawskie firmy „Igma – pojazdy specjalne i opancerzone” oraz DZT Tymińscy. Po kilku miesiącach negocjacji Igma wycofała się, a w maju 2009 roku firma DZT Tymińscy nabyła od syndyka prawa do produkcji samochodów Honker i Lublin oraz potrzebne do ich wytwarzania oddziały dawnych zakładów DMP. W 2011 roku, po przejęciu linii produkcyjnych, rozpoczęto produkcję zmodernizowanego modelu dostawczego Lublin pod nazwą Pasagon. Nowy model dostępny jest w różnych wersjach, charakteryzuje się nowym designem, wygodniejszymi fotelami oraz modernizacją ramy. Co więcej, zastosowano również nowy silnik Andorii, odpowiadający normom Euro IV.

Producent planuje w przyszłości produkować 10 tysięcy samochodów rocznie, także na potrzeby eksportowe, przy zatrudnieniu wynoszącym 350 pracowników. W 2009 roku DZT Tymińscy wygrało przetarg dotyczący przejęcia majątku po Daewoo, płacąc za niego 43 mln zł. W ramach umowy zakupiono nie tylko prawa do produkcji, ale także m.in. montażownię, lakiernię oraz ośrodek badawczo-rozwojowy. Przetarg na zakup złożono z kilku istotnymi warunkami, które przyszły nabywca miał spełnić, w tym kontynuację produkcji oraz zapewnienie dostaw części zamiennych przez okres 10 lat eksploatacji.

Fabryka planuje również przygotowanie specjalistycznego pojazdu dla kopalni rudy miedzi (KGHM). W latach 2011-2014 Ursus S.A. z kolei montował w Lublinie chińskie pick-upy marki ZX Grand Tiger.

Od 2012 roku dawna FSC w Lublinie zajmuje się produkcją samochodów Honker 4 X 4 oraz Honker Cargo. Pojazdy te są wytwarzane przez Fabrykę Samochodów Honker Sp. z o.o., której właścicielem jest DZT Tymińscy SJ.

Kalendarium fabryki

Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie to miejsce o bogatej historii, która sięga aż do 1938 roku. W wrześniu 1938 roku rozpoczęto budowę nowego obiektu, przeznaczonego dla przedsiębiorstwa Lilpop, Rau i Loewenstein. Planowano uruchomienie produkcji silników oraz komponentów do układów kierowniczych, jednakże wybuch II wojny światowej pokrzyżował te plany. Ostatecznie w obiekcie miała powstać hala montażowa, która miała bazować na licencji amerykańskiej firmy Chevrolet, należącej do General Motors.

Rok 1948 przyniósł decyzję o utworzeniu lubelskiej fabryki, która została ogłoszona na kongresie zjednoczeniowym PPS i PPR. Dwa lata później, w 1950 roku, rozpoczęto budowę Fabryki Samochodów Ciężarowych w Lublinie. Po upływie roku, w 1951, na taśmach produkcyjnych pojawiły się pierwsze samochody FSC Lublin-51. Kolejne lata przynosiły dalszy rozwój zakładu. W kwietniu 1954 roku uruchomiono wydział normalii, co umożliwiło rozpoczęcie produkcji.

W 1956 roku oddano do użytku nową kuźnię, a dwa lata później, w 1958, ruszyła produkcja samochodów FSC Żuk. Z kolei w 1959 rozpoczęto produkcję w wydziale kół i resorów, a już w październiku 1963 roku, we współpracy z czeską firmą Avia, fabryka zaczęła produkcję transporterów opancerzonych SKOT. Po wielu latach w produkcji, w 1971 roku zakończono produkcję tych pojazdów.

Na początku lat 70-tych, w 1973 roku, fabryka włączyła do swojej struktury Zakłady Samochodów Rolniczych z Antoninka oraz zyskała prawa do produkcji Tarpana. W tym czasie udział FSC w krajowym rynku wzrósł do 44,5%. W 1980 roku pracownicy fabryki brali udział w strajkach Lubelskiego Lipca.

W 1991 roku zakład zmienił nazwę na Fabryka Samochodów w Lublinie, a produkowane samochody (Żuk oraz późniejszy Lublin) zaczęły być oferowane pod marką FS. Już w 1993 roku podpisano umowę z koncernem Peugeot, co skutkowało rozpoczęciem montażu samochodów Peugeot 405 w Lublinie, a wkrótce także nowego modelu FS Lublin 33.

Rok 1995 przyniósł zakończenie współpracy z Peugeot, po zmontowaniu 3802 egzemplarzy tego modelu. W tym samym roku, w czerwcu, FS Lublin zrealizował umowę joint-venture z firmami Daewoo Corporation oraz Daewoo Heavy Industries Co. z Korei Południowej. W1996 roku rozpoczęto również montaż samochodów Avia i LDV oraz odkupiono prawa do produkcji samochodu Honker.

W 1997 roku uruchomiono produkcję Lublina w wersji furgon, a także modelu Daewoo Lublin II oraz Honker. Rok 1998 był przełomowy z uwagi na zakończenie produkcji FS Żuk, osiągając w sumie 587 500 wyprodukowanych egzemplarzy. W tym czasie rozpoczęto także montaż terenowych Musso i Korando. W 1999 roku zmontowano 3500 samochodów Avia i LDV oraz rozpoczęto produkcję Daewoo Lublin 3.

2001 przyniósł upadłość Daewoo Motor Polska, co zmusiło do dalszych zmian. W 2002 roku Wytwórnia Silników Wysokoprężnych ANDORIA SA rozpoczęła dzierżawę infrastruktury produkcyjnej w celu wznowienia produkcji Lublina 3 oraz Honkera. 22 września 2003 roku International Truck Alliance Limited nabyło prawa do sprzedaży i produkcji samochodów dostawczych oraz zarejestrowało firmę „Intrall Polska Sp. z o.o.”.

W 2004 roku wznowiono produkcję Lublina 3 i Honkera, a w 2005 roku rozpoczęto sprzedaż nowego modelu Intrall Lublin 3Mi. Już w 2006 roku odbyła się prapremiera nowego dostawczego samochodu Lubo. W tym okresie zrealizowano także przejęcia, które wzbogaciły ofertę o modele terenowe i dostawcze.

2009 to data, kiedy przedsiębiorstwo DZT Tymińscy rozpoczęło produkcję belek Honker. Dwa lata później, 16 września 2010, miała miejsce premiera zmodernizowanego modelu Lublina – DZT Pasagon, a seryjna produkcja rozpoczęła się 3 stycznia 2011 roku. W 2011 roku firma POL-MOT Warfama SA uruchomiła montownię ciągników rolniczych w wydzielonej części fabryki.

W 2012 roku dokonano zmiany nazwy przedsiębiorstwa na Fabryka Samochodów Honker Sp. z o.o., a produkcja samochodów terenowych i dostawczych prowadzona była pod marką Honker, co wprowadziło nowe możliwości w zakresie sprzedaży modeli, takich jak Honker Cargo.

Dyrektorzy naczelni fabryki

W fabryce samochodów ciężarowych w Lublinie, lista dyrektorów naczelnych ukazuje długą historię zarządzania tym kluczowym zakładem. W kolejnych latach, na czoło fabryki powoływani byli różni dyrektorzy, którzy mieli znaczący wpływ na jej rozwój.

• W latach 1950-1954 na czoło fabryki powołano K. Gielewskiego,
• 1954-1956 funkcję tę pełnił H. Sztraj,
• następnie w latach 1956-1957 dyrektorem był B. Brajte,
• którego zastąpił Z. Nawrocki od 1957 do 1958,
• w roku 1958-1959 obowiązki dyrektora objął A. Brykalski,
• do 1960 roku, kiedy to zarząd przejął W. Kwiatkowski na okres do 1962,
• w latach 1962-1974 dyrektorem był G. Krupa,
• a następnie, w latach 1974-1982, kierownictwo objął H. Pawłowski,
• którego w latach 1982-1985 zastąpił H. Jasiński,
• po nim, w latach 1985-1987, funkcję dyrektora pełnił A. Malinowski,
• natomiast Z. Prus stał na czele od 1988 do 1995,
• aż w końcu w latach 1996-1997 dyrektorem był W. Włoch.

Zatrudnienie

Zatrudnienie w lubelskiej fabryce jest tematem o dużym znaczeniu, zarówno dla regionu jak i dla samej branży motoryzacyjnej. Prognozy wskazywały, że liczba pracowników mogłaby wynieść nawet 20 tysięcy. Poniżej przedstawiamy szczegółowy rozwój zatrudnienia na przestrzeni lat w tej fabryce:

• 1966 – 8 tys.,
• 1969 – 10 tys.,
• 1973 – 13 tys. (w tym 1300 inżynierów i techników),
• 1977 – 10 tys.,
• 1980 – 12 tys.,
• 1981 – 14 tys.,
• 1984 – 10 tys.,
• 1995 – 6 tys.,
• 2001 – 1725,
• 2007 – 500,
• 2013 – 170 (Fabryka Samochodów Honker), 3 tys. (cały teren dawnej FSC).

Jak widać, liczba zatrudnionych ulegała znacznym zmianom w przeciągu lat. Ostateczne wartości odzwierciedlają nie tylko kondycję samej fabryki, ale również ogólne tendencje w przemyśle motoryzacyjnym w Polsce.

Pojazdy

Wśród pojazdów zaprojektowanych i wytwarzanych w lubelskiej fabryce znajduje się wiele znanych modeli, które odznaczają się nie tylko funkcjonalnością, ale również niezawodnością.

• fsc lublin-51,
• fsc żuk (fs żuk),
• fs lublin (daewoo lublin, andoria lublin, intrall lublin),
• intrall lubo,
• honker,
• honker cargo.

---

Oceń: Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie

---