Jezioro Zemborzyckie

---

Otoczenie

Jezioro Zemborzyckie leży w granicach administracyjnych dzielnicy Zemborzyce, która jest częścią Lublina. To miejsce to jedna z najstarszych osad, a jego urokliwa lokalizacja otoczona jest malowniczymi lasami. W pobliżu jeziora można znaleźć obszary leśne, takie jak Dąbrowa oraz Stary Gaj.

Dodatkowo, w okolicy jeziora, w miejscu, gdzie rzeka Bystrzyca łączy się z rzeką Ciemęgą, znajduje się las Rudki.

Wszystkie te tereny, w połączeniu z pięknem Jeziora Zemborzyckiego, tworzą wyjątkowy krajobraz Czerniejowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

Historia

Idea stworzenia jeziora zrodziła się z inicjatywy Kazimierza Bryńskiego, który był geografem związanym z UMCS. W połowie XX wieku złożył propozycję utworzenia w tym rejonie zbiornika retencyjno-rekreacyjnego, gdyż na tym obszarze dominowały łąki. Przez kilka pierwszych lat realizacja tego projektu nie była pewna, ponieważ kolejarze planowali budowę dworca towarowego, który miałby obsługiwać tory wzdłuż rzeki Bystrzycy. Istniały również koncepcje budowy stacji rozrządowej oraz odtworzenia Wielkiego Stawu Królewskiego. Ostatecznie koncepcja zbiornika na Zemborzycach zdobyła wsparcie mediów i społeczności lokalnej.

Etap planowania oraz przygotowań dla tego projektu trwał od końca lat 50. aż do lat 70. Roboty budowlane rozpoczęto w 1970 roku. Wkrótce do prac włączyli się także mieszkańcy Lublina, którzy zaangażowali się w budowę w ramach czynu społecznego. Łącznie prawie 40 tys. lublinian uczestniczyło w tych działaniach. Z dniem 5 marca 1974 roku rozpoczęto proces gromadzenia wody, co trwało przez kilka miesięcy. W tym czasie Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Lublinie nabył różnorodne jednostki pływające, takie jak kajaki, łodzie, żaglówki oraz motorówki. Uroczyste zakończenie budowy Jeziora miało miejsce 16 lipca 1974 roku, a w inauguracji uczestniczył I sekretarz KC PZPR Edward Gierek.

Władze planowały, że w otoczeniu Jeziora Zemborzyckiego powstaną liczne ośrodki wypoczynkowe, podobne do tych, które znajdują się nad Jeziorem Białym na Równinie Łęczyńsko-Włodawskiej. Niestety te ambitne zamiary zostały pokrzyżowane przez kryzys gospodarczy lat 80. Zapewne pierwotne założenia uwzględniały także proces usunięcia torfu oraz oczyszczenie dna przyszłego zbiornika. Jednak z powodu braków czasowych i finansowych ostatecznie podjęto decyzję o zalaniu wodą podmokłych łąk. Skutki tej decyzji są widoczne po kilku dekadach i obejmują m.in. zakwity sinicowe oraz nagromadzenie grubej warstwy mułu na dnie zbiornika. Na jakość wody zbiornika wpływa także chemiczny skład rzeki Bystrzycy, która przepływa przez tereny rolnicze.

Typologia

Jezioro Zemborzyckie to wyjątkowy zbiornik zaporowy, który można określić jako przejściowy, ponieważ zajął miejsce pomiędzy dwoma typami zbiorników: limnicznym a reolimnicznym. Jego charakterystyka jest ściśle związana z okresem retencji, który wynosi 26 dób.

Jako zbiornik zaporowy, Jezioro Zemborzyckie stanowi integralną część systemu wód rzecznych, które nie są klasyfikowane w sposób szczegółowy, co czyni je typem 0. W kontekście zarządzania wodami, zbiornik ten odnosi się do jednorodnej części wód Zbiornik Zemborzyce.

Co istotne, osadzono dla niego międzynarodowy kod PLRW2000024653, co potwierdza jego unikalność oraz znaczenie w szerszym systemie hydrologicznym.

Ichtiofauna

Jezioro Zemborzyckie to zbiornik, który został objęty zarybianiem. Celem tych działań jest wspieranie bioróżnorodności oraz tworzenie odpowiednich warunków do rozwoju fauny rybnej. W czerwcu 2021 roku, podczas połowów, złowiono wyjątkowego suma, który został uznany za rekordowy – jego długość wynosiła aż 210 cm. To wydarzenie podkreśla potencjał tego jeziora jako miejsca wędkarskiego oraz jego bogaty ekosystem.

Awifauna

Na Jeziorze Zemborzyckim można zaobserwować dużą różnorodność ptaków, zwłaszcza w trakcie ich migracji. Jednym z najbardziej widocznych gatunków są nury czarnoszyje (Gavia arctica), których liczebność potrafi osiągnąć kilkadziesiąt osobników.

W obszarze akwenu zaobserwowano również nury rdzawoszyje (G. stellata) oraz nury lodowce (G. immer), chociaż te ostatnie występują w mniejszej ilości. W grupie ptaków blaszkodziobych można spotkać takie gatunki jak czernica (Aythya fuligula), ogorzałka (A. marila), gągoły (Bucephala clangula) i nurogęś (Mergus merganser).

W okresie zimowym, jezioro staje się ważnym miejscem noclegowym dla mew, a w szczególności dla śmieszki (Chroicocephalus ridibundus), której populacja przekracza 10 tysięcy osobników.

W pobliżu akwenu znajduje się także zimowisko sów uszatek (Asio otus), co czyni ten obszar jeszcze bardziej atrakcyjnym dla miłośników ornitologii. Kwiecień to doskonały czas na obserwację kobczyków (Falco vespertinus) oraz kulików mniejszych (Numenius phaeopus).

Jednak ścisłe sąsiedztwo z wodą sprawia, że jezioro nie jest szczególnie korzystne dla siewkowców z uwagi na niedobór odpowiednich miejsc do żerowania. Z tych powodów tylko brodziec piskliwy (Actitis hypoleucos) regularnie bywa zauważany w okolicach tamy, zlokalizowanej w północnej części zalewu.

Warto zaznaczyć, że w grudniu 2008 roku na jeziorze wystąpił brodziec plamisty (Actitis macularius), co jest z pewnością interesującym wydarzeniem ornitologicznym. Co więcej, stale na zbiorniku można oglądać łabędzie nieme (C. olor), a także łabędzie czarnodziobe (C. columbianus), które wzbogacają faunę tego wyjątkowego miejsca.

Stan ekologiczny, rewitalizacja

W akwatorium Jeziora Zemborzyckiego, według oceny z roku 2019, stwierdzono słaby potencjał ekologiczny wód, co było wynikiem analizy stanu fitoplanktonu. Interesująco, stan makrozoobentosu utrzymywał się na poziomie dobrym. Woda charakteryzowała się zadowalającą zawartością substancji biogennych, tlenu oraz soli mineralnych, co sugerowało wysoki potencjał ekologiczny. Warto zauważyć, że pięciodniowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenu znacznie przekraczało ustalone normy dla stanu dobrego. Podobne wyniki obserwowano również w latach 2012 oraz 2016.

Rok 2019 to początek realizacji projektu pod nazwą „Rewitalizacja i przebudowa Zalewu Zemborzyckiego”. Jego głównym celem jest oczyścić i poprawić stan jeziora. W sierpniu 2020 roku, Wody Polskie poinformowały o planowanej budowie zbiornika wstępnego oraz przepompowni w rejonie południowym zbiornika. Dodatkowo, przewidziano odbudowę grobli, a w północnej części jeziora ma zostać przebudowana zapora. Na styku ulic Bryńskiego oraz alei Jasińskiego ma także funkcjonować centrum operacyjno-edukacyjne.

W ramach revitalizacji, dno zbiornika zaplanowano do pogłębienia. W trakcie prac analizowano dwie główne koncepcje: pierwsza zakładała usunięcie jedynie namułu, natomiast druga przewidywała także usunięcie torfu. Jednak realizacja drugiej opcji wymagałaby całkowitego spuszczenia wody, na co nie wyraziła zgody Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. Planowano rozpoczęcie robót remontowych w 2022 roku, jednak termin ten został przesunięty na 2023 z powodu oczekiwań na decyzje dotyczące ochrony środowiska. Prace nad pogłębianiem mają rozpocząć się w roku 2025, a przewiduje się ich zakończenie na rok 2029.

Rekreacja

Nad brzegiem jeziora Zemborzyckiego można znaleźć liczne ośrodki rekreacyjne, które oferują szeroki wachlarz atrakcji dla odwiedzających. Do takich miejsc należą Marina oraz Słoneczny Wrotków, które są częścią Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Lublinie. W obrębie Słonecznego Wrotkowa znajdują się m.in.:

• kompleks basenów,
• zjeżdżalnie wodne,
• place zabaw,
• restauracja.

W okolicy dysponuje się również wyciągiem dla narciarzy wodnych oraz wypożyczalnią sprzętu, gdzie można wynająć kajaki, rowery górskie i wodne, a także sprzęt do gier zespołowych. Warto również wspomnieć o ośrodku Playa Marina, który oferuje plażę oraz sprzęt do windsurfingu, co stwarza doskonałe warunki do uprawiania sportów wodnych.

Dookoła akwenu znajduje się ścieżka rowerowa, co zachęca do aktywnego spędzania czasu na dwóch kółkach. Jezioro Zemborzyckie jest także częścią Szlaku Lasów Podlubelskich, co dodatkowo podnosi jego walory turystyczne. W okresie zimowym, po zamarzniętej tafli lodu, można spotkać łyżwiarzy oraz spacerowiczów, co sprawia, że miejsce to żyje przez cały rok.

---

Oceń: Jezioro Zemborzyckie

---