Państwowe Muzeum na Majdanku

---

Działalność

Muzeum funkcjonuje na podstawie złożonej struktury organizacyjnej, która zawiera różnorodne działy. Znaczącą rolę odgrywają następujące jednostki: Dział Naukowy, Dział Muzealiów, Dział Wystawienniczy oraz Archiwum.

Centrum Obsługi Zwiedzających oraz Dział Edukacji mają kluczowy wpływ na prowadzenie działań popularyzacyjnych i edukacyjnych, a także na organizowanie usług przewodnickich. Pracownicy tych działów dbają o to, aby zwiedzający mogli w pełni zrozumieć i docenić historię oraz znaczenie eksponatów.

W muzealnym archiwum zgromadzono ponad 180 metrów bieżących akt, co stanowi niezwykle cenny zbiór dokumentów. Warto zaznaczyć, że jedna piąta tych materiałów odnosi się do czasów II wojny światowej, co czyni to miejsce istotnym źródłem wiedzy o tym trudnym okresie w historii.

Historia

W początkowych latach działalności Muzeum na Majdanku jego głównym celem była konserwacja oraz rekonstrukcja obiektów historycznych, a także dokumentacja i porządkowanie materiałów dotyczących okresu obozowego. W 1945 roku miała miejsce inauguracja pierwszej stałej wystawy, a równocześnie zorganizowano Tydzień Majdanka, którego celem było upamiętnienie ofiar obozu KL Lublin. Z biegiem lat, wydarzenie to zaczęło przybierać formy wieców antywojennych, co miało na celu także propagandę. Wówczas również rozpoczęto pierwszy plan zagospodarowania przestrzennego Muzeum, w ramach którego zabezpieczono prochy ofiar obozu.

Lata 50. XX wieku charakteryzowały się intensywną działalnością popularyzatorską Muzeum. Organizowano odczyty, wystawy objazdowe, a także zainicjowano archiwalne kwerendy, które stanowiły podstawy badania naukowego realizowanego na szeroką skalę począwszy od lat 60. XX wieku. W 1965 roku realizacja tych badań zaowocowała wydaniem pierwszego tomu „Zeszytów Majdanka”. W tym samym czasie kontynuowano prace nad projektem zagospodarowania przestrzennego Muzeum, który w znacznej mierze uwzględniał Pomnik Walki i Męczeństwa, będący jednym z najbardziej znanych symboli Lublina.

Bliskie kontakty z byłymi więźniami Majdanka były możliwe dzięki organizowanym konkursom na wspomnienia oraz pamiątki z okresu okupacji. W latach 70. oraz 80. XX wieku byli oni uczestnikami licznych sesji naukowych organizowanych przez PMM, które dotyczyły historii obozu, a także okupacji niemieckiej w regionie Lubelszczyzny. Rozpoczęto także nagrywanie ich wspomnień. Zyskały one popularność dzięki organizacji wystaw sztuki współczesnej, obejmujących m.in. malarstwo i grafikę, z których wiele zrealizowano w ramach Międzynarodowego Triennale Sztuki w latach 1983–2004.

W dniu 9 czerwca 1987 roku, Muzeum miało zaszczyt gościć Jana Pawła II w ramach jego trzeciej pielgrzymki do ojczyzny. Jego program obejmował modlitwę przy prochach pomordowanych oraz spotkanie z byłymi więźniami.

Lata 90. otworzyły nowy rozdział w działalności Muzeum, wraz z publikacją monografii obozu zatytułowanej „Majdanek 1941–1944”. Od tego czasu badania naukowe skupiły się nie tylko na historii KL Lublin, ale również na praktyce muzealnej oraz edukacji w miejscach pamięci. Rozpoznanie tematyki zagłady Żydów w Generalnym Gubernatorstwie stało się również ważnym punktem zainteresowania. Muzeum na Majdanku sprawuje opiekę nad byłymi obozami zagłady w Bełżcu oraz Sobiborze, odpowiednio od 2004 i 2012 roku. Wystawy organizowane w ostatnich latach, w tym najnowsza ekspozycja historyczna „Więźniowie Majdanka”, były ściśle związane z tą tematyką oraz z prezentacją zbiorów muzealnych.

W nocy z 9 na 10 sierpnia 2010 roku na terenie Muzeum doszło do dramatycznego pożaru, który zniszczył jeden z baraków. Z informacji przekazanych przez dyrekcję Muzeum wynika, że spaliło się ponad siedem tysięcy par butów należących do byłych więźniów, które były wcześniej zgromadzone w tym miejscu.

6 sierpnia 2024 roku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, będące organizatorem Muzeum, ogłosiło zamierzenie rozpisania konkursu na nowego dyrektora placówki.

Dyrektorzy

W historii Państwowego Muzeum na Majdanku szczególne miejsce zajmują jego dyrektorzy, którzy kształtowali jego działalność oraz kierunki rozwoju. Wśród nich znajduje się kilka kluczowych postaci:

• dyrektor nieznany (1944 – ?),
• Edward Balawejder (1991–2007),
• Tomasz Kranz (od 2007).

Upamiętnienie

W XXV rocznicę wyzwolenia Majdanka, w miejscu dawnego obozu, powstał monumentalny pomnik, który jest hołdem dla ofiar nazizmu, zaprojektowany przez inżyniera architekta Wiktora Tołkina. Konstrukcja ta składa się z dwóch głównych części: monumentalnej bramy oraz dużego mauzoleum, w którym zgromadzone są prochy ludzkie pochodzące z terenów obozowych. Muzeum dba również o bogate archiwum pozostawione przez administrację SS oraz posiada cenną kolekcję muzealiów.

23 lipca 1999 roku, w baraku 47, zainstalowano dzieło artystyczne „Shrine”, stworzone przez Tadeusza Mysłowskiego. Ta instalacja ma na celu oddanie hołdu bezimiennym ofiarom Majdanka. W jej skład wchodzą elementy rzeźbiarskie, graficzne oraz słowno-muzyczne. Centralnym punktem jest przestrzenna kompozycja utworzona z kulistych brył wykonanych z drutu kolczastego. Całość uzupełnia graficzna kompozycja, która odnosi się do ikonostasu. Przed nią znajduje się symboliczna „Księga Klepsydr”, zawierająca nazwy 52 narodowości więźniów, którzy przeszli przez oboz. Dzieło dopełnia muzyka skomponowana przez Zbigniewa Bargielskiego, która przeplata się z odgłosami modlitw w języku hebrajskim, starocerkiewnym i polskim.

Kolumna Trzech Orłów

Wiosną 1943 roku w niemieckim obozie na Majdanku miała miejsce tzw. akcja upiększania obozu, znana jako „Schmücke dein Heim”. Miała ona na celu wprowadzenie pozornych zmian, które miały stworzyć iluzję normalnych warunków życia w brutalnej rzeczywistości obozowej. W tym okresie stare puszki po konserwach zostały zastąpione nowymi miskami, a więźniowie otrzymali koce; podniesiono także standardy przygotowania łóżek, które musiały być równo złożone, włączając w to starannie wypchane słomą sienniki. Tego typu działania miały na celu jedynie udawanie poprawy warunków życia więźniów przed nadchodzącą inspekcją Międzynarodowego Czerwonego Krzyża.

Albin Maria Boniecki, będący więźniem obozu, postanowił wykorzystać tę sytuację i zaproponował władzom obozu budowę monumentalnej kolumny na III polu. Dla więźniów istotnym celem była pomoc najbardziej wycieńczonym współwięźniom. Razem z inżynierem Stanisławem Zelentem i doktorem Romualdem Sztabą, Boniecki zainicjował tajne przedsięwzięcie mające na celu ukrycie tych najciężej poszkodowanych więźniów i umożliwienie im regeneracji podczas pozorowanych prac.

Kolumna, stworzona z sześciometrowej rury kanalizacyjnej, miała głębokie znaczenie symboliczne. Została umiejscowiona na sześciokątnym cokole z trzema stopniami, a jej szczyt zdobiła urna opleciona wieńcem laurowym, z której wznoszą się trzy pół-gołębie, pół-orły. Symbolika ptaków niesie przesłanie o wolności, sile i jedności, oraz stanowi hołd dla ofiar obozu. Wewnątrz kolumny umieszczono blaszane pudełko wypełnione prochami zmarłych więźniów; tym samym powstało pierwsze mauzoleum ku czci ofiar Majdanka.

Po likwidacji obozu, orły na głowicy kolumny uległy zniszczeniu; jednak dopiero w 1969 roku udało się przywrócić im ich pierwotną formę. Boniecki, przed swoją śmiercią, przesłał rysunek z prośbą o przywrócenie ptakom ich pierwotnego kształtu. W 2011 roku, Państwowe Muzeum na Majdanku przeprowadziło kompleksową konserwację pomnika, przywracając mu pierwotny blask i szacunek dla ofiar obozu.

Frekwencja

W 2017 roku Państwowe Muzeum na Majdanku przyciągnęło niemal 240 tysięcy odwiedzających. Co istotne, w tej liczbie znalazło się blisko 95 tysięcy osób z zagranicy, co świadczy o jego międzynarodowej renomie oraz zainteresowaniu historią i kulturą, które jest tam prezentowane.

Inne

W dniu 2 września 2009 roku, Muzeum na Majdanku otrzymało prestiżowe wyróżnienie. Zostało odznaczone Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

---

Oceń: Państwowe Muzeum na Majdanku

---