Adam Bromberg

---

Życiorys

Młodość

Adam Bromberg urodził się w Lublinie, w rodzinie o tradycjach żydowskich. Jego ojciec był właścicielem składu oraz suszarni chmielu. W swoich wczesnych latach uczęszczał do Gimnazjum Humanistycznego, które było częścią Towarzystwa Zakładania Szkół Żydowskich w Lublinie. W trakcie nauki związał się z Związkiem Młodzieży Szkolnej, który był filią Komunistycznego Związku Młodzieży Polski. Po ukończeniu szkoły średniej podjął studia w Wyższej Szkole Handlu Zagranicznego w Wiedniu, jednak zrezygnował z nauki po dwóch latach i wrócił do kraju. Został aktywnym członkiem Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy oraz brał udział w działalności Wydziału Wojskowego tej organizacji w Lwowie. Po aresztowaniu w 1934 roku i skazaniu na 3,5 roku więzienia w maju 1935, spędził czas w więzieniach we Wronkach i Koronowie. W grudniu 1936, dzięki amnestii, odzyskał wolność, jednak nie powrócił do aktywności politycznej. Zamiast tego, podjął pracę w wydawnictwie Ferdynanda Hoesicka w Warszawie.

Lata II wojny światowej

W okresie 1939-41 znajdował się we Lwowie, gdzie objął stanowisko redaktora w Państwowym Wydawnictwie Mniejszości Narodowych przy Radzie Komisarzy Ludowych Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, kierując tam sekcją polską. W marcu 1941 ożenił się. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej został zmobilizowany do Armii Czerwonej i ewakuowany do głębi ZSRR, gdzie służył w batalionie budowlanym w Orsku. W 1943 wstąpił do formującej się armii polskiej, trafiając do 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki jako oficer oświatowy, a później oficer ds. polityczno-wychowawczych. W maju 1944 objął szefostwo wydziału politycznego w 2 Dywizji Piechoty, a w czerwcu 1944 został dowódcą szkoły oficerów polityczno-wychowawczych przy 3 Dywizji Piechoty. W październiku 1944 został zastępcą dowódcy 1 Brygady Pancernej ds. polityczno-wychowawczych. W maju 1945 został mianowany na szefa Zarządu Polityczno-Wychowawczego Marynarki Wojennej. Zamykając wojnę jako major, odznaczony został Krzyżem Virtuti Militari V klasy oraz Krzyżem Grunwaldu III klasy. Jego bliscy, w tym rodzice, stracili życie w czasie II wojny światowej, jednak udało się ocalić jego żonę i bratanicę.

Lata 1945–1956

W listopadzie 1945 Bromberg został mianowany szefem wydziału redakcyjno-wydawniczego Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego. W lutym 1946 zajął stanowisko zastępcy Leona Kasmana jako dyrektora wydawnictwa „Książka” oraz zaczął wykładać w Centralnej Szkole Oficerów Polityczno-Wychowawczych. W 1947 zorganizował Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, działające na początku pod nazwą Prasa Wojskowa, którym zarządzał do października 1951 roku. Równocześnie intensywnie publikował teksty dotyczące polityki państwowej w sferze wydawniczej. Jesienią 1951 pożegnał się z wojskiem w stopniu pułkownika, aby objąć stanowisko wiceprezesa Centralnego Urzędu Wydawnictw, Przemysłu Graficznego i Księgarstwa, pod kierownictwem Karola Kuryluka. Otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski z rąk Bolesława Bieruta. W maju 1953 objął kierownictwo w Państwowym Wydawnictwie Naukowym. W jego ramach w maju 1955 zainaugurowano redakcję encyklopedii. Także w tym samym roku w trybie przyspieszonym ukończył studia na wydziale dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, a następnie wykładał tam od grudnia 1955 do września 1968. Otrzymał w 1955 Medal 10-lecia Polski Ludowej oraz Srebrny Krzyż Zasługi za wysiłki w zawodzie związanym z przemysłem drzewnym i papierniczym.

Lata 1956–1969

W latach 1959 kierowane przez niego PWN wydaje Małą encyklopedię powszechną. Od 1957 rozpoczęto prace nad wielką encyklopedią powszechną PWN, której pierwszy tom ukazał się w 1962 roku. Kontynuowano również wydawanie serii „Biblioteka Klasyków Filozofii”, którą PWN przejął od Państwowego Instytutu Wydawniczego w 1952 roku, oraz nawiązano współpracę z wydawcami zagranicznymi. W 1964 Bromberg uzyskał stopień doktora, broniąc pracę na Uniwersytecie Warszawskim pt. Ruch wydawniczy w Polsce 1944–1964. 1 czerwca 1965 został odwołany z funkcji dyrektora PWN po fali niekorzystnych dla niego ocen ze strony NIK, które nie sprzyjały jego planom reform i przywracania pełnej kontroli politycznej w wydawnictwie. Po tym wydarzeniu przeszedł do Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego jako radca. Od maja 1967 pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego Państwowych Zakładów Wydawnictw Szkolnych. W kwietniu 1968, w związku z wydarzeniami z Marca 1968, został usunięty z szeregów PZPR, oskarżono go o brak nadzoru politycznego i o niedociągnięcia finansowe w PWN, w którym nie pracował przez niemal trzy lata. Został zwolniony z pracy w PZWS, a także na Uniwersytecie Warszawskim, po czym zatrudniono go jako kierownika biblioteki w Instytucie Transportu Samochodowego w Warszawie. Został aresztowany 21 czerwca 1969 pod zarzutem narażenia PWN na straty finansowe. Opuścił areszt 15 lipca 1969, a sprawa przeciwko niemu została umorzona na drodze amnestii.

Lata 1970–1993

W sierpniu 1970 Bromberg podjął decyzję o emigracji z Polski, zabierając ze sobą żonę i córkę. W 1972 roku został zdegradowany na mocy rozkazu ministra obrony narodowej Wojciecha Jaruzelskiego. Osiedlił się w Szwecji, gdzie w 1975 roku, wraz ze swoją córką Dorotą, założył wydawnictwo Brombergs Bokförlag, które specjalizowało się w publikacji tłumaczeń m.in. dzieł Czesława Miłosza oraz Isaaca Bashevisa Singera. W ostatnich latach swojego życia Bromberg sporządził wiele notatek i nagrań, które stanowiły podstawę dla Henryka Grynberga do napisania w 2000 roku książki Memorbuch.

---

Oceń: Adam Bromberg

---