Henryk Hochman

---

Życiorys

Henryk Hochman rozpoczął swoją artystyczną podróż, studiując prywatnie w Warszawie pod okiem Pawła Rosena, gdzie doskonalił inne języki artystyczne. W latach 1900–1906 uczęszczał na Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie jego nauczycielami byli Konstanty Laszczka oraz Florian Cynk. Swoje umiejętności doskonalił także we Francji, pracując pod okiem znanego rzeźbiarza Auguste’a Rodina.

Po powrocie do rodzinnego kraju, Hochman osiedlił się w Krakowie, a następnie przeniósł się do Tarnowa. Tam wspólnie z uczennicą i współpracowniczką Henryką Kernerówną prowadził pracownię ceramiczną, co stanowiło znaczący element jego twórczości. Hochman był aktywnym członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” oraz Stowarzyszenia Rzeźba, co pozwoliło mu nawiązać cenne relacje w kręgu artystycznym.

Jego prace były prezentowane na wystawach, w tym w krakowskim TPSP oraz w Zachęcie w Warszawie. W 1932 roku jego dzieła zyskały uznanie podczas wystawy Zrzeszenia Artystów Malarzy Żydowskich w Katowicach.

W obliczu wybuchu II wojny światowej artysta musiał zmierzyć się z tragicznymi okolicznościami. Ukrywał się w ziemiance w Biskupicach oraz w lasach pomiędzy Wieliczką a Bochnią. W 1942 roku, po tragicznej zagładzie społeczności żydowskiej w Wieliczce, postanowił dobrowolnie zgłosić się do getta w Bochni, gdzie zaangażował się w pracę w Judenracie oraz jako wolontariusz w żydowskim sierocińcu przy ul. Leonarda 2.

W 1943 roku, w trudnych warunkach getta, Hochman stworzył portrety lekarza bocheńskiego Władysława Krupy oraz jego dzieci, Stanisława i Janiny. Niestety jego życie zakończyło się tragicznie – został zastrzelony podczas likwidacji getta w Baczkowie koło Bochni, dokładnie w czerwcu lub wrześniu 1943 roku, chociaż niektóre źródła podają, że zmarł już w 1942 roku.

Twórczość

Henryk Hochman był artystą, który wyróżniał się niezwykłym podejściem do rzeźby, skupiając się głównie na realistycznych portretach stworzonych z marmuru, brązu, terakoty i majoliki. Jego twórczość silnie odzwierciedlała wpływy małopolskiego symbolizmu, a w ceramice często podejmował tematy mitologiczne. Jednakże to głównie tematyka żydowska inspirowała jego dzieła, co sprawiało, że w jego dorobku artystycznym pojawiały się również sceny rodzajowe.

Wśród najważniejszych prac Hochmana znajdują się majoliki takie jak Modlący się Żyd, Dafne i Flora, Prometeusz, Ślepiec, Wieczny Żyd (Żyd wieczny tułacz), Marzenie, Znużenie, Sen, Śpiące dzieci. W jego kolekcji portretów wyróżniają się te, które ukazują Juliana Fałata oraz Olgi Boznańskiej. Tworzył także rzeźby w terakocie polichromowanej, jak Portret Mickiewicza, oraz licznie eksponował głowy i popiersia.

Hochman miał na swoim koncie wyjątkowy cykl ekspresyjnych Masek, stworzonych w czerwonej terakocie, które nawiązywały do tradycji antycznej oraz secesyjnej. W roku 1907 lub 1910 zrealizował na zlecenie krakowskiej Gminy Żydowskiej dwie tablice pamiątkowe. Pierwsza z nich, z brązu, ukazywała Kazimierza Wielkiego przyjmującego Żydów do Polski i została wystawiona na ratuszu na Placu Wolnica w Krakowie 15 listopada 1911 roku.

Na tej płaskorzeźbie przedstawiona była grupa Żydów, którzy albo niosąc rodały, oddawali pokłon królowi, albo stali pod murami miasta, witani przez kobietę-anioła w królewskiej kazimierzowskiej koronie. Dzieło otaczała dekoracyjna bordiura, a podpis brzmiał: „Pamięci Kazimierza Wielkiego Żydzi-Polacy”. Ważny jest fakt, że Hochman zrezygnował z honorarium za te dzieła, co umożliwiło finansowanie drugiej tablicy z podobizną królowej Jadwigi, umieszczoną w budynku Gminy Żydowskiej na ulicy Krakowskiej 41 i Skawińskiej 2.

Niestety, obie tablice zostały zniszczone podczas II wojny światowej przez hitlerowców. Z kolei 6 września 1996 roku, na murze ratusza, zainstalowano odnalezioną w Muzeum Narodowym w Warszawie płaskorzeźbę Hochmana pt. Przyjęcie Żydów do Polski, stworzoną w 1907 roku. Odsłonięcie miało miejsce w obecności Ehuda Olmerta, burmistrza Jerozolimy, prezydenta Krakowa Józefa Lassoty oraz dyrektor Muzeum Etnograficznego, Marii Zachorowskiej. Obecny tytuł brzmi: Przyjęcie Żydów do Polski w średniowieczu.

Nie jest pewne, czy odnaleziona płaskorzeźba jest wierną kopią zniszczonej, czy też stanowi jedynie podobne dzieło. Wiele prac Hochmana znajduje się w Muzeum Narodowym Krakowie, gdzie można zobaczyć:

• Portret Jakuba Lewittesa, gips,
• Popiersie kobiety, gips, sygnatura,
• Akt kobiecy, gips, sygnatura,
• Studium aktu, gips,
• Popiersie portretowe kobiety, biały marmur, sygn.,
• Portret mężczyzny, gips, sygn. 1919.

W Muzeum Narodowym w Warszawie znajduje się jego:

• Portret Juliana Fałata, brąz, sygn.

W Muzeum Teatralnym w Warszawie można zobaczyć:

• Portret Leonarda Bończa-Stępińskiego, gips, 1913.

Natomiast w Muzeum Okręgowym w Rzeszowie znajdują się:

• Rzeźba Studium kobiety, marmur, 1903 r.

W Muzeum Ziemi Tarnowskiej w Tarnowie można podziwiać:

• Flora z dekoracją Kernerówny, replika fajansowa ze Skawiny, 1929,
• Maska, terakota szkliwiona, 1929.

W Muzeum Regionalnym im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku znajduje się:

• Głowa Flory, Skawina, po 1917, fajans, szkliwo z krakelurą, wymiary 28x23x22 cm, sygnatura ryta: H Hochman; czarnym drukiem: herb z napisem SKAWINA i czterema poziomymi liniami.

W kolekcjach prywatnych znaleźć można również:

• Portret Alfreda Tramera, brąz,
• Śpiące dzieci, rzeźba fajans, jasnobrązowe szkliwo, wym.: 22,5 × 27,5 × 17 cm, sygn. (wyciskana): H. Hochman,
• Flora, ceramika szkliwiona, 1930, figura sygnowana, wys. 29 cm.

Literatura przedmiotu

W literaturze dotyczącej tematu Henryka Hochmana, można odnaleźć wiele istotnych pozycji, które przybliżają postacie oraz wydarzenia związane z kulturą krakowską i Żydami polskimi. Oto kilka z nich:

• Agnieszka Kutylak, Magdalena Fryźlewicz, Krakowianie: wybitni Żydzi krakowscy XIV-XX, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 2006, s. 163-165,
• Jerzy Malinowski, Malarstwo i rzeźba Żydów polskich w XIX i XX wieku, Wyd. Naukowe PWN, 2000.

---

Oceń: Henryk Hochman

---