Irena Słońska

Nauka i edukacja

Irena Antonina Słońska, znana również pod pseudonimem Wanda, to postać niezwykle ważna w polskiej edukacji oraz literaturze dziecięcej. Urodziła się 5 maja 1906 roku w Lublinie, a swoje życie zakończyła 15 marca 1989 roku w Warszawie.

Była nie tylko pedagogiem, ale również wybitną badaczką literatury adresowanej do najmłodszych. Posiadała tytuł doktora, co podkreśla jej zaangażowanie w rozwój wiedzy w tych dziedzinach. W trakcie II wojny światowej była kapitanem Armii Krajowej, co świadczy o jej poświęceniu i odwadze w niełatwych czasach, w jakich przyszło jej żyć.

Również warto zaznaczyć, że pisząc, korzystała z nazwiska panieńskiego, co było typowe dla wielu twórców literackich tamtego okresu. W swojej pracy literackiej i pedagogicznej pozostawiła ważny ślad, kształtując myślenie o edukacji dzieci.

Życiorys

Przed II wojną światową

Irena Słońska była córką Antoniego Skowronka, urzędnika państwowego, który zmarł w 1919 roku, oraz Marii z Mazurków, która zmarła w 1947 roku. Po zdaniu matury w 1924 roku w Gimnazjum Żeńskim Wacławy Arciszkowej w Lublinie, przeniosła się do Warszawy, by kontynuować edukację na Uniwersytecie Warszawskim. Ukończyła studia w 1931 roku i w 1938 obroniła doktorat w dziedzinie filozofii z zakresu pedagogiki. Równocześnie pracowała jako sekretarka w redakcji Melchiora Wańkowicza. Ukończyła również Studium Pracy Społeczno-Oświatowej przy Wydziale Pedagogicznym Wolnej Wszechnicy Polskiej oraz była zatrudniona w Miejskiej Pracowni Psychologicznej w Warszawie w latach 1929–1932. Od 1934 roku, aż do wybuchu II wojny światowej, pełniła obowiązki w Referacie Audycji dla Szkół w Polskim Radiu.

II wojna światowa

W trakcie wojny kierowała kurierami „Dworca Zachodniego” w Wydziale V-K (koordynacja łączności konspiracyjnej) działalności Oddziału V Łączności Komendy Głównej Armii Krajowej. Oprócz tego zaangażowała się w tajne nauczanie, organizując roczne pomaturalne Studium Pracy Wychowawczo-Kulturalnej. W latach 1941–1943 kontynuowała swoje obowiązki w Miejskiej Pracowni Psychologicznej w Warszawie. Podczas powstania warszawskiego dowodziła oddziałem łączniczek Armii Krajowej, współpracując z WSK i wspomnianym wydziałem. Jej działania miały miejsce zarówno na Woli, jak i na Starym Mieście. Po kapitulacji powstania pozostała w obozach szpitalnych, a później trafiła do obozu przejściowego w Pruszkowie. Irena została awansowana na stopień kapitana Armii Krajowej i znalazła się na liście Kobiet Żołnierzy AK-WSK, oficerów nominowanych do awansu przez Dowódcę AK na podstawie rozkazu nr 871/I z dnia 23 września 1944 roku. Jeszcze przed powstaniem uhonorowano ją Krzyżem Walecznych, a drugie odznaczenie ogłoszono w „Dzienniku Personalnym” MON nr 2 z dnia 28 czerwca 1949 roku.

Po wojnie

Po zakończeniu wojny, do 1946 roku, prowadziła kursy dla kierowniczek świetlic dziecięcych oraz osób prowadzących dziecińce w Warszawie. W 1947 roku była jednym z organizatorów pierwszego zjazdu poświęconego literaturze dziecięcej, który odbył się pod patronatem Związku Nauczycielstwa Polskiego w Warszawie. Ponadto pełniła rolę kierowniczki literackiej Teatru Dzieci w stolicy. Od 1948 do 1952 roku zajmowała stanowisko w Ministerstwie Kultury i Sztuki jako kierowniczka Referatu Literatury dla Dzieci i Młodzieży. Zgodnie z informacjami od Stanisława Fryciego, po 1956 roku, po zawarciu małżeństwa, występowała pod nazwiskiem Słońska, choć wiele źródeł twierdzi, iż Irena nigdy nie wyszła za mąż. Z kolei decyzją Prezydium Rady Narodowej m. st. Warszawy z 24 maja 1958 roku, zmieniła nazwisko na Słońska. W latach 1962–1973 kierowała Pracownią Wychowania Estetycznego w Instytucie Pedagogiki w Warszawie.

W 1981 roku wystąpiła w roli przedstawiciela „Solidarności” podczas negocjacji z Ministerstwem Oświaty i Wychowania na temat nauczania początkowego oraz edukacji dzieci w młodszym wieku szkolnym. W końcu lat 70. oraz w latach 80. udostępniała swoje mieszkanie przy ul. Wiejskiej w Warszawie jako miejsce archiwizacji dokumentów dotyczących działalności opozycji demokratycznej w PRL oraz niezależnych wydawnictw. Irena Słońska spoczęła w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 240-4-19).

Życie prywatne

Przez całe swoje życie Irena Słońska pozostawała w bardzo bliskich relacjach ze swoją młodszą siostrą, Zofią Skowronek (1909–1993), oraz z najlepszą przyjaciółką Marią Piskorską. Warto zauważyć, że miała także starszego brata, Jana (1901–1981), co wskazuje na silne więzi rodzinne, które towarzyszyły jej przez całe życie.

Książki i opracowania

Oto lista dzieł Ireny Słońskiej, które stanowią istotny wkład w polską literaturę, zwłaszcza w obszarze literatury dziecięcej:

  • Antologia polskiej literatury dziecięcej (1946),
  • Wybór bajek Stanisława Jachowicza: Bajki (1950, wydanie 2. w 1953),
  • Wybór wierszy Stanisława Jachowicza: Pan kotek był chory (1951, i kolejne wydania, 4. w 1959 roku),
  • Wybór wierszy Marii Konopnickiej: Co słonko widziało (1951, kilka kolejnych wydań do 1974 roku),
  • Opowiadania babuni. Antologia opowiadań Marii Konopnickiej, Zofii Rogoszówny, Elizy Orzeszkowej i Jadwigi Chrząszczewskiej (1956, wyd. 2. 1958),
  • Adaptacja książki Kornela Makuszyńskiego Szatan z VII klasy na sztukę przedstawianą w Teatrze Rozmaitości w Warszawie (1958),
  • Dziecko w poezji polskiej. Antologia (1963),
  • Wybór wierszy i opowiadań dla przedszkoli (1963) (wspólnie ze Stefanią Wortman),
  • O wychowaniu estetycznym w szkole podstawowej. Praca zbiorowa pod redakcją Ireny Słońskiej (1966),
  • Teatr młodzieży. Praca zbiorowa pod redakcją Ireny Słońskiej (1970),
  • Pierwsza czytanka. Podręcznik do nauki języka polskiego, materiały uzupełniające dla kl. 1 i 2 (1960, i kolejne wydania, 18. w 1976 roku),
  • W szkole i na wakacjach. Podręcznik do nauki języka polskiego (1978, i kolejne wydania, 14. w 1992 roku),
  • Dzieci i książki. Publikacja naukowa (1957, wyd. 2. w 1959),
  • Psychologiczne problemy ilustracji dla dzieci. Publikacja naukowa (1969, wyd. 2. w 1977),
  • Mały słownik literatury dla dzieci i młodzieży (1964) (wspólnie z Krystyną Kuliczkowską),
  • Przetłumaczyła również książkę Paula Hazarda pt. Książki, dzieci i dorośli (1963).

Członkostwo w organizacjach

Irena Słońska miała znaczący wpływ na świat literatury dziecięcej oraz młodzieżowej poprzez swoje członkostwo w różnych organizacjach. Jej zaangażowanie w rozwój literatury potwierdzają następujące instytucje:

  • Międzynarodowe Stowarzyszenie Badaczy Literatury dla Dzieci i Młodzieży,
  • Międzyuczelniany Zespół do Badań Literatury dla Dzieci i Młodzieży przy Uniwersytecie Warszawskim,
  • Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, w którym pełniła funkcję wiceprzewodniczącej Sekcji Więzi oraz była członkiem Sądu Koleżeńskiego Oddziału Warszawskiego.

Odznaczenia

Irena Słońska została uhonorowana licznymi odznaczeniami, które są świadectwem jej znaczącego wkładu w życie publiczne i społeczne.

  • Krzyż Walecznych – dwukrotnie,
  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
  • Medal Komisji Edukacji Narodowej.

Oceń: Irena Słońska

★★★★★
Średnia ocena:4.65 Liczba ocen:10