John Strentzel

---

Biografia

Dzieciństwo i młodość

Jan Teofil Strenzel, znany również pod pisownią Strentzel, przyszedł na świat 29 lub 25 listopada 1813 roku w Lublinie. W trakcie swojego pobytu na Węgrzech, genealodzy stronili od podawania prawdziwych informacji o jego urodzeniu, wskazując na Latoszyn, co miało na celu ochronę przed represjami carskimi, które mogłyby dotknąć jego bliskich pozostających w Lublinie. Jego rodzice, Jan Strentzel oraz Zofia Meizner, doczekali się sześciorga dzieci, jednak tylko Jan Teofil, Henryk Krystian (urodzony w 1817 roku) oraz Zofia (urodzona w 1820 roku) osiągnęli wiek dojrzały.

Oprócz faktów rodzinnych, Jan Strentzel w swojej autobiografii przedstawia barwny obraz swojego dzieciństwa, które spędził w harmonijnym, dostatnim domu otoczonym ogrodem. W wieku siedemnastu lat zaangażował się w powstanie listopadowe, co po jego klęsce w następnym roku skłoniło go do emigracji na Węgry, gdzie razem z bratem obawiali się represji oraz zaciągu do armii carskiej. Jan ukończył studia na akademii medycznej w Budapeszcie, zdobywając dyplom magistra farmacji oraz kwalifikacje lekarskie w roku 1839, co było zgodne z oczekiwaniami rodziny.

W 1840 roku bracia Strentzel postanowili na stałe opuścić Europę i kierując się do Nowego Orleanu, a potem do Luisville w Kentucky, przyłączyli się do kolonizacyjnego ruchu, który skierował ich do Teksasu. W okolicach rzeki Trinity River Jan zbudował drewniany dom, w rejonie przyszłego Dallas. Po nieudanej próbie rozwinięcia pionierskiej osady, bracia zakupili grunt w Lamar County, gdzie Jan rozpoczął praktykę lekarską. Dzięki swojemu zaangażowaniu oraz otwartości zyskał uznanie wśród lokalnej społeczności, otaczając troskliwą opieką wszystkie osoby, które wymagały pomocy medycznej, niezależnie od ich rasy czy statusu finansowego.

W swoich listach do narzeczonej Jan nie ukrywał jednak trudności związanych z relacjami rasowymi w tym burzliwym okresie. W grudniu 1843 roku poślubił Louisianę Erwin, której rodzina miała długą historię pionierską w Teksasie. Zamieszkali w obszarze Honey Grove, który nie tylko był narażony na ataki Indian, ale także zamieszkiwany przez dzikie zwierzęta.

W 1849 roku Jan wraz z żoną oraz dwuletnią córką postanowili dołączyć do grupy 135 pionierów, z którymi wyruszyli w podróż do Kalifornii, motywowani nie tylko nowo odkrytymi złożami złota, ale także łagodnym klimatem i żyznymi terenami tej krainy.

Lata dojrzałe

W maju 1849 roku ich karawana krytych wozów wyruszyła z Clarksville, zmierzając w stronę Kalifornii przez tereny pełne niebezpieczeństw, takie jak Indianie czy podróżnicy, którzy mogli napotkać ich po drodze. To była podróż przez pustynny płaskowyż Staked Plains, pustynię Mojave oraz liczne rzeki, bez końca zmagając się z przeciwnościami losu. Jan szczegółowo dokumentował te trudności w swojej autobiografii, a jego żona prowadziła dziennik z ich wspólnych doświadczeń.

Po kilkukrotnym pobycie w San Diego, w Kalifornii, przeprowadzili się na północ, gdzie w połowie kwietnia 1850 roku osiedli w rejonie La Grange, pragnąc pozostać tam na stałe. Początkowo inwestowali swoje oszczędności w rozwój lokalnej gospodarki, zakładając sklep, hotel oraz prom przez Toulumne. Jednak ich prosperujący biznes przerwały nieszczęścia: najpierw strata pięciomiesięcznej córki, a później choroba Louisiany, która na długi czas unieruchomiła ją w domu.

W obliczu nadarzających się trudności, w 1852 roku Jan oraz Henryk postanowili zakupić 600 akrów ziemi rolnej niedaleko Snelling. Jednak uprawy owoców i warzyw również nie przetrwały, z powodu powodzi na rzece Merced. Jan zmagał się nie tylko z niekorzystnymi warunkami, ale także z próbą ratowania zdrowia swoich najbliższych.

W poszukiwaniu lepszych warunków klimatycznych rodzina przemieszczała się między Santa Cruz a Benicią, gdzie Jan, za sprawą własnych badań, znalazł żyzną dolinę Cañada del Hambre w hrabstwie Contra Costa. Wspólnie z bratem zainwestowali w dwanaście akrów pod uprawę drzew owocowych, przywracając swoje pionierskie marzenia do rzeczywistości. W 1861 roku ich wysiłki przyniosły obfite plony, w tym jabłka, gruszki, brzoskwinie, śliwki oraz wiele innych owoców.

Biznes, znany jako Alhambra Valley, rozwijał się, a rodziny Strentzelów zyskiwały coraz większy majątek. Razem z sukcesami materialnymi, John angażował się w życie lokalnej społeczności. Jednakże, w 1857 roku doświadczyli wielkiej straty, gdy ich syn John Erwin Burchard zmarł, pozostawiając rodziców w tragedii, którą ciężko było im znieść przez resztę życia.

Przed swoją śmiercią, John Strentzel posiadał 2303 akry terenów sadowniczych oraz inne nieruchomości, które w testamencie zapisał swojej żonie i córce, a także przyjaciołom. Został pochowany na prywatnym cmentarzu, będącym miejscem wiecznego spoczynku dla innych członków rodziny, w pobliżu ich posiadłości w Alhambra Valley.

Udział w życiu społecznym i towarzyskim

Praca na rzecz lokalnej społeczności

Rodzina Strentzelów, dzięki swoim sukcesom w branży ogrodniczej i sadowniczej, zyskiwała na tyle, że mogła aktywnie angażować się w życie gospodarcze Martinez. W sierpniu 1874 roku zainicjowali lokalny oddział National Grange of the Order of Patrons of Husbandry, znanej powszechnie jako The Grange, która wspierała różne lokalne inicjatywy. John Strentzel, posiadający ośmiokrotną funkcję kierowniczą (Master of the Grange) w Alhambra Grange, przyczynił się do rozwoju współpracy rolniczej w okolicy. Jego żona pełniła rolę Matron of the Grange, skupiając wokół siebie aktywność kobiet w latach 1874-1890.

Powyższe działania doprowadziły do realizacji znaczącego projektu budowy nabrzeża Granger’s Wharf, które umożliwiło lokalnym farmerom łatwiejsze dostarczanie swoich plonów na rynki. Strentzelowie, będąc zwolennikami rozwoju infrastruktury, wspierali również budowę kolei, oddając część swoich terenów pod te inwestycje. Ponadto byli aktywni w zakresie finansowania zakładów użyteczności publicznej, jak chociażby Martinez Gas and Electric Company, gdzie John pełnił rolę prezesa.

W obrębie lokalnej społeczności, John Strentzel zasiadał w ławie przysięgłych (Contra Costa Grand Jury) i w zarządzie szkolnym, a także działał w wielu innych organizacjach. Ich hojność znana była z wsparcia dla szeregowych instytucji kościelnych, charytatywnych oraz edukacyjnych. W 1877 roku, w swoim Rancho Cañada, Strentzelowie utworzyli mieszkalne osiedle Valona, składające się z 47 parcel i 24 kwartałów. John, w swej autobiografii, zaznaczał, że identyfikował się z republikanizmem, co dla niego oznaczało aktywny udział w działaniach na rzecz wspólnego dobra i interesu narodowego.

Osiągnięcia sadownicze

Bracia Strentzelowie, początkowo z Lublina, już od dzieciństwa mieli styczność z ogrodnictwem. Ich umiejętności rozwijały się podczas studiów na Węgrzech, gdzie John zapoznał się z procesami produkcji win i zasadami handlu winem. Wprowadzali innowacje w sadownictwie, a ich sady stały się przykładem naukowego podejścia do ogrodnictwa na obszarze hrabstwa Contra Costa. To, co wyróżniało ich, to metodologie pakowania owoców oraz sposób transportu na rynki w San Francisco.

Pasja do ogrodnictwa i eksperymentowania sprawiły, że w 1860 roku John szczepił aż pięćdziesiąt różnych odmian brzoskwiń. Bez wahania dzielił się swoimi odkryciami, oferując zainteresowanym pędy do szczepienia, a także obdarowując ich owocami. John był gorącym zwolennikiem przekształcenia kalifornijskiego rolnictwa z uprawy pszenicy na produkcję owoców. W połowie lat 80. XIX wieku owoce i orzechy, które produkował oraz jego współpracownicy, zaczęły odgrywać kluczową rolę w gospodarce Martinez, równocześnie zbożom. Uznanie dla jego pracy znajdowało odzwierciedlenie w licznych nagrodach, w tym w 1863 roku za produkcję renomowanych rodzynek z winogron odmiany muscat. Niezaprzeczalnie, Strentzelowie odegrali ważną rolę w kształtowaniu rolnictwa w Kalifornii, jednakże tytuł „ojca kalifornijskiego ogrodnictwa” przypadł profesorowi Edwardowi Jamesowi Wicksonowi z Uniwersytetu Kalifornijskiego.

Kontakty z Polonią

Jako amerykański patriota, John Strentzel, mimo przyjęcia obywatelstwa, nigdy nie zapomniał o swoim polskim pochodzeniu, co podkreślał w każdej możliwej okazji. Jego dom w Alhambra Valley był miejscem spotkań dla wielu Polaków, w tym dla wielu znamienitych osobistości. Helena Modrzejewska, po przybyciu do Stanów Zjednoczonych w 1876 roku, być może korzystała z gościnności Strentzelów, by przyswoić sobie język angielski. Warto również wspomnieć, że u niego zatrzymał się Henryk Sienkiewicz, który aktywnie uczestniczył w życiu polskiej społeczności artystycznej w Kalifornii.

Związek rodzinny z Johnem Muirem

W dniu 14 kwietnia 1880 roku, w rodzinie Strentzelów miało miejsce znaczące wydarzenie. Louisa (Louie) Wanda Strentzel, jedyna z pozostałych przy życiu trojga rodzeństwa Johna i Louisiany Strentzelów, związała swoje życie z Johnem Muir, znakomitym przyrodnikiem, który swoim pochodzeniem sięgał Szkocji. Muir był znanym orędownikiem radykalnej ochrony przyrody, a jego pasja i zaangażowanie sprawiły, że wkrótce zyskał międzynarodowe uznanie. Ich związek zrealizował się dzięki staraniom bliskich przyjaciół Strentzelów, takich jak Jeanne i Ezra S. Carr oraz Mary Louise i John Swett.

John Muir osiedlił się u Swettów w San Francisco w 1874 roku, gdzie intensywnie pracował nad artykułami do swojej nieprzeciętnej publikacji „Studies in the Sierra”. Przyjaźń z Johnem Swettem, który w owym czasie pełnił funkcję stanowego inspektora szkolnego, przetrwała aż do śmierci Swetta w 1913 roku. Małżeństwo Swettów, będące integralną częścią towarzystwa Strentzelów, miało wielki wpływ na rozwój relacji między Muir a Louie. Mary Louise liczyła, że jej wizje połączenia tej pary staną się rzeczywistością.

Profesor Ezra Carr, jeden z mentorów Johna Muira na Uniwersytecie Wisconsin, również odegrał kluczową rolę w ich wprowadzeniu w bliskie relacje, zapraszając Muir do swojego grona bliskich przyjaciół. Muir i Carr zawiązali przyjaźń, która owocowała częstą korespondencją, a to z kolei doprowadziło do wyjątkowej więzi z Jeanne Carr. To właśnie ona miała wielki wpływ na decyzję Muira o osiedleniu się oraz podzieleniu się z innymi efektami jego badań po latach eksploracji doliny Yosemite.

Małżonkowie Carr osiedli w 1870 roku w Oakland, Kalifornia, około 30 km od Martinez. Ich przyjaźń z Johnem Strentzelem również wyrastała z wspólnego zainteresowania naukowymi metodami uprawy roślin. Strentzelowie dobrze znali także prace Muira publikowane w „Overland Monthly”. Pierwsze spotkanie Strentzelów z Johnem Muir odbyło się w 1874 roku w domu Carrów. Z tego spotkania wyniknęły wzajemne uczucia i uznanie. Muir odwiedził ich ponownie dopiero w listopadzie 1877 roku, kiedy to krótko przystanął w Alhambra Valley w drodze z wyprawy tratwą w dół rzeki Merced.

16 czerwca 1879 roku podczas wizyty w Alhambra Valley miały miejsce formalne zaręczyny między Muirem a Louise, co przyniosło wielką radość i ulgę małżonkom Strentzel. Kiedy w kwietniu 1880 roku zawarli związek małżeński, John miał 42 lata, a Louie była wówczas w wieku 33 lat. Małżeństwo przyniosło wiele korzystnych aspektów do życia Muira – począwszy od stabilności finansowej, przez pozycję w społeczeństwie, po obecność w postaci wiernego przyjaciela w twarzy jego żony. Jako prezent ślubny, młoda para otrzymała od Strentzelów dom, który dotychczas oni zamieszkiwali, reprezentujący holenderską architekturę kolonialną.

Chociaż życie pod jednym dachem układało się harmonijnie, John Strentzel zdecydował się na budowę nowego domu dla siebie i żony, usytuowanego na wzgórzu, około 1,5 kilometra od starej posiadłości. Nowy budynek, w stylu wiktoriańskim z elementami italizującymi, był wzbogacony o nowoczesne udogodnienia, takie jak gazowe oświetlenie, kominki, toalety z bieżącą wodą, a w późniejszym okresie nawet telefon. Na piętrze znajdowało się pięć sypialni, co podkreślało komfort życia.

Zgodnie z umową małżeńską, John Muir zobowiązał się do przejęcia odpowiedzialności za prowadzenie sadów oraz zarządzanie firmą ogrodniczą, która stopniowo zaczęła przerastać jego możliwości. Muir zdołał jednak jeszcze odbyć kilka ekspedycji, w tym na Alaskę w latach 1880 i 1881, również zachęcony przez żonę. Jednakże, jego teść nie zrozumiał tego rozwoju i a John ostatecznie skupił się na życiu rodzinnym, zaczynając uprawy, co przyniosło mu znaczne sukcesy finansowe.

Strentzel, dzięki umiejętnemu zarządzaniu, przetrwał trudny okres spadku cen rolnych w latach 80. XIX wieku, a wkrótce zgromadził majątek, który zapewniał dobrobyt jego rodzinie aż do końca życia. Po śmierci Johna Strentzela w 1890 roku, domy i majątek przeszły w ręce jego żony i córki, a później, po śmierci Louisiany Strentzel w 1897 roku, miały stać się całkowicie własnością Muirów. Jednak tzw. czasy świetności z okresu ich małżeństwa wkrótce ustąpiły miejsca nowym wyzwaniom.

Pod koniec lat 80. John Muir zaczął spędzać coraz więcej czasu w górach, podróżować i angażować się w pracę naukową. Posiadłość w Alhambra Valley była stopniowo sprzedawana, aby sfinansować jego badania oraz przedsięwzięcia ochrony przyrody. Córki Johna i Louie Muir nie były zainteresowane przejęciem biznessu. Muir wskutek tego pozostał z młodszą córką Helen, która pomagała mu porządkować manuskrypty i dzienniki. Wkrótce jednak i ona wyszła za mąż, przenosząc się na ranczo w pobliżu pustyni Mojave.

Ostatnia wizyta Muir z jego córką miała miejsce pod koniec grudnia 1914 roku, kiedy po raz ostatni opuścił posiadłość Strentzelów. Zmarł w szpitalu w San Francisco, dzień przed Wigilią.

Tereny i posiadłości Strentzelów dzisiaj

W dniu, kiedy John Muir odszedł z tego świata, niewiele pozostawało z jego rozległych terenów w Alhambra Valley. Marzeniem Muira było, aby jego dom oraz otaczające go obszary stały się częścią Sierra Club, jednak organizacja ta była zaniepokojona potencjalnie wysokimi kosztami związanymi z ich utrzymaniem.

Po sprzedaży nieruchomości przez siostry Wandę i Helen w 1915 roku, posiadłość zmieniała wielokrotnie swoich właścicieli. Zauważalnym problemem okazała się również zmiana charakteru samej doliny Alhambra Valley. Szczególnie w latach pięćdziesiątych XX wieku, obszary sadownicze ustąpiły miejsca budowie nowoczesnych autostrad oraz osiedli mieszkaniowych, co mocno wpłynęło na krajobraz regionu.

Dopiero w 1964 roku nieruchomość, znana już jako Muir House, została przekazana państwu Kalifornia jako Muir National Historic Site. Obecnie znajduje się tam muzeum, które oddaje hołd >najsłynniejszemu obrońcy przyrody.

---

Oceń: John Strentzel

---