Dziesiąta

---

Historia

Przed 1944

Dzielnica, która dzisiaj znamy jako Dziesiąta, rozwinęła się na terenach najstarszych osad, sięgających przynajmniej XII wieku. Ludność niewolnicza tworzyła grupy zwane „dziesiątle”, które skupiały po dziesięciu niewolników. Jan Długosz wspomina, że na tym terenie osiedlili się również sokolnicy, którzy zajmowali się hodowlą oraz tresowaniem sokołów dla książęcych polowań.

Własność tej wsi znajdowała się w rękach monarchów aż do XIV wieku, kiedy to Władysław Łokietek bądź Kazimierz Wielki przekazali ją archidiakonom lubelskim. W zamian za to otrzymali tereny miejskie znajdujące się pomiędzy kościołem św. Michała a klasztorem dominikanów .

Na przestrzeni drugiej połowy XVI wieku wieś stała się częścią powiatu lubelskiego. Znajdował się tam folwark oraz dwór, który był rezydencją archidiakonów lubelskich, gdzie przebywał także znany poeta Jan Kochanowski. W swojej fraszce „Do doktora Montana” uwiecznił on wspomnienia związane z Dziesiątą oraz jej mieszkańcami.

Przełom XIX i XX wieku przyniósł rozwój przemysłowy północnej części dzielnicy. W tych latach wybudowano liczne ubogie kamienice, które koncentrowały się w okolicach ulicy Władysława Kunickiego, będącej główną arterią komunikacyjną prowadzącą do Biłgoraja oraz Przemyśla. Wokół tej drogi i pobliskich ulic powstała małomiasteczkowa zabudowa, wzbogacona niewielkimi blokami mieszkalnymi, które wzniesiono w czasach PRL-u przy ulicach takich jak Czeskiej czy Spacerowej.

Pomiędzy dwoma wojnami światowymi, przy ulicy Nowy Świat, która prowadziła od Kunickiego w kierunku Wrotków, zaczęło powstawać nowoczesne osiedle kolejarskie, które po II wojnie światowej ulegało ciągłej rozbudowie. Na innych gruntach, znanych jako oboz południowy, utworzono jednostki wojskowe oraz bloki mieszkalne dla garnizonu, zlokalizowane w pobliżu ulicy Xawerego Dunikowskiego.

Główna część dzielnicy, znajdująca się na południe od przemysłowego osiedla, została w międzywojniu zaplanowana jako miasto-ogród. Niestety, plany te nie doczekały się pełnej realizacji z powodu wybuchu II wojny światowej. Mimo to, w układzie dzielnicy wciąż można dostrzec wpływy idei miasta-ogrodu, czego dowodem są dworkowe domki, w których zamieszkali głównie legioniści oraz weterani walk o wolność kraju.

Okres PRL

Po wyzwoleniu Lublina od hitlerowskiej okupacji w lipcu 1944 roku, radzieckie władze wojskowe przetransportowały lokalnych bojowników Polski Podziemnej do łagrów w ZSRR. Ta dramatyczna sytuacja została upamiętniona obeliskiem na placu zbiórki, który nazwano Skwerem Borowiczan.

Na krótko po wojnie, w rejonie granicy osiedla przemysłowego i willowego, przy ulicy Kunickiego zbudowano kilka masywnych bloków i nowoczesny budynek szkoły. W tej okolicy wybudowano także baraki socjalne. Z biegiem lat osiedle domków jednorodzinnych zaczęło rozrastać się na południe, co wiązało się ze stopniowym wchłanianiem resztek dawnej wsi Dziesiąta.

W latach 1971–1975 na zachodnim krańcu dzielnicy Pracownicza Spółdzielnia Mieszkaniowa „Kolejarz” wybudowała osiedle im. Leona Kruczkowskiego. W skład tego osiedla wchodziło sześć wieżowców oraz czternaście liniowców (ulice: Zbigniewa Herberta, Błękitna, Młodzieżowa, Róży Wiatrów oraz Jacka Przybylskiego) i obecnie zamieszkuje tam około 4000 osób. Do administracji osiedla Kruczkowskiego włączono również dwa starsze bloki, wcześniej zarządzane komunalnie, które były wykupione przez PSM „Kolejarz”.

III RP

W XXI wieku pomiędzy zagajnikiem pobliskiego Szpitala Kolejowego, a jednostką wojskową na ulicy Dunikowskiego, powstało nowe osiedle Brzozy, złożone z kilku budynków wielorodzinnych. W 2007 roku przeprowadzono modernizację ulicy Kunickiego, która polegała na jej poszerzeniu. Część drogi została jednak wyłączona z ruchu, co spowodowało, że pas jezdni w stronę Śródmieścia stał się węższy, prowadząc do częstych zatorów w godzinach szczytu. W 2011 roku oddano do użytku ulicę Dywizjonu 303, która jest kontynuacją ul. Krańcowej.

Urbanistyka

W dziedzinie urbanistyki obserwujemy interesujący proces, który ukazuje, jak zabudowa tego obszaru kształtowała się na przestrzeni lat. Zauważalne jest, że rozwój zabudowy kierował się na południe, co pozwala na dostrzeganie ewolucji architektonicznej, gdy przechodzi się z północnej części w stronę południowej.

W północnych rejonach domki charakteryzują się stylem dworkowym oraz przejawami wiejskości, natomiast w miarę zbliżania się do południa, można dostrzec prostsze formy architektoniczne, typowe dla epoki PRL, z ich płaskimi dachami i geometrycznymi bryłami. Wśród tej zróżnicowanej struktury architektonicznej, zauważa się stopniowy wzrost bogactwa domów, podczas gdy ogrody stają się coraz młodsze i mniej zarośnięte drzewami.

Między domkami jednorodzinnymi znajdują się różnorodne obiekty użyteczności publicznej oraz przemysłowej. W szczególności, wzdłuż ulicy Waleriana Łukasińskiego znajdują się baraki socjalne, natomiast na ulicy Franciszka Mireckiego oraz w okolicy ulicy Seweryna Sierpińskiego ulokowane są zakłady przemysłowe BioMaxima i Bar Service. Ulica Seweryna Sierpińskiego pełni funkcję głównej arterii dzielnicy w kierunku południowym.

Obszar ten wzbogacają także zieleńce, które można znaleźć w rejonach ulicy Juliusza Słowackiego, tuż obok stadionu klubu sportowego „Sygnał” Lublin, a także przy ulicach Henryka Siemiradzkiego oraz w świeżo wybudowanej części osiedla na ulicy Ewy Szelburg-Zarembiny. Na wschodnim krańcu dzielnicy umiejscowione są także działkowe ogródki, które narażone są na podtopienia z powodu Czerniejówki.

Instytucje

Na terenie dzielnicy znajduje się wiele istotnych instytucji, które odgrywają kluczową rolę w lokalnej społeczności. Wśród nich można wymienić Browar Perła S.A., usytuowany przy ul. Kunickiego, oraz jednostkę wojskową, która zajmuje obiekty na ul. Nowy Świat i ul. Herberta. Dodatkowo, w granicach dzielnicy mieszczą się dwa szpitale, zlokalizowane przy ul. Herberta oraz ul. Abramowickiej, a także areszt śledczy znajdujący się przy ul. Południowej.

W rejonie tym można również znaleźć wiele placówek edukacyjnych, obejmujących szkoły podstawowe, liceum oraz dwa zespoły szkół. Najstarsza z tych instytucji, Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Kochanowskiego, została założona w 1924 roku, co potwierdza długą tradycję edukacyjną w tej okolicy.

Oprócz instytucji edukacyjnych, w dzielnicy aktywnie funkcjonują także dwie parafie rzymskokatolickie: pw. Najświętszego Serca Jezusowego oraz pw. Matki Bożej Fatimskiej, obie mieszczące się przy ul. Kunickiego. Co więcej, przy ul. Kochanowskiego znajduje się miejscowy zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów, a także Sala Królestwa Świadków Jehowy przy ul. Pawłowa 37, w której regularnie zbierają się trzy różne zbory.

Administracja

Granice administracyjne Dziesiątej zostały określone w statucie dzielnicy przyjętym 19 lutego 2009 roku. Wschodnią granicę wyznacza rzeka Czerniejówka, natomiast południowa strona rozciąga się od tej rzeki w kierunku ul. Świętochowskiego. Zachodnią część granicy stanowi ul. Zemborzycka, a następnie ul. Smoluchowskiego, podczas gdy północną stronę ograniczają tory kolejowe PKP.

Powierzchnia Dziesiątej wynosi 6,61 km². Zgodnie z danymi na 30 czerwca 2018 roku, w Dziesiątej na pobyt stały zarejestrowanych było 22 102 mieszkańców.

---

Oceń: Dziesiąta

---