W sercu Lublina znajduje się Krzyż Wdzięczności, który jest nie tylko pomnikiem, ale także ważnym symbolem zaangażowania lokalnej społeczności w walkę o swoje prawa. Ustanowiony, aby upamiętnić strajk w Lubelskich Zakładach Naprawy Samochodów, krzyż został odsłonięty w lipcu 1980 roku. To miejsce, usytuowane przed nieistniejącym już biurowcem LZNS, przy Drodze Męczenników Majdanka w Lublinie, stanowi świadectwo lokalnej historii i heroizmu tamtych czasów.
Krzyż Wdzięczności nie tylko przypomina o wydarzeniach sprzed lat, ale także jest miejscem spotkań oraz refleksji dla wielu ludzi, którzy pragną uczcić pamięć tych, którzy walczyli o lepszą przyszłość. Odwiedzając to miejsce, można nie tylko poczuć historię, ale także zatrzymać się na chwilę w zadumie nad wydarzeniami, które miały wpływ na losy całego kraju.
Historia
Pomnik, znany jako Krzyż Wdzięczności, został ustanowiony z inicjatywy Komisji Zakładowej „NSZZ Solidarność” Lubelskich Zakładów Naprawy Samochodów. Jego celem było upamiętnienie pierwszej rocznicy strajku, który miał miejsce w lipcu 1980 roku. Fundusze na monument zebrano dzięki datkom pracowników LZNS, co świadczy o ich zaangażowaniu oraz chęci uczczenia tego ważnego wydarzenia w historii regionu.
Projekt pomnika oraz jego wykonanie przypadły w udziale artyście Wojciechowi Surmie. Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia miała miejsce 10 lipca 1981 roku, podczas specjalnej mszy świętej, której przewodniczył biskup pomocniczy Zygmunt Kamiński. Władze komunistyczne nie były przychylne temu obiektowi, jednak dzięki jego lokalizacji na obrzeżach miasta, przetrwał on niezmieniony aż do przemian ustrojowych z 1989 roku.
W latach 1982-1989 Krzyż Wdzięczności stał się ważnym miejscem dla społeczności, gdzie w rocznice związane z ruchem solidarnościowym składano kwiaty oraz zapalano znicze. Po 1989 roku znalazł się on na stałe w programie oficjalnych obchodów rocznicy Lubelskiego Lipca, jako symbol walki o wolność i godność.
W 2009 roku, z powodu postępującego niszczenia istniejącego pomnika, NSZZ Solidarność Regionu Środkowowschodniego podjęła decyzję o ogłoszeniu konkursu na stworzenie nowego monumentu. Nowy projekt miał na celu zachowanie dwóch kluczowych elementów poprzedniej konstrukcji – krzyża oraz postaci robotnika, a także wykonać go z bardziej odpornych materiałów niż drewno. Konkurs wygrał projektant Tomasz Bielak.
W dniu 25 lipca 2010 roku, w 30. rocznicę wybuchu strajków Lubelskiego Lipca, odbyło się uroczyste odsłonięcie nowego pomnika, które zostało poświęcone przez biskupa Ryszarda Karpińskiego. W ceremonii udział wzięli przedstawiciele ważnych instytucji takich jak przewodniczący krajowej NSZZ Solidarność Janusz Śniadek, delegacje władz rządowych i samorządowych, członkowie Rodzin Katyńskich oraz Lubelski Kurator Oświaty.
Opis
W pierwotnej wersji pomnika, odsłoniętej w 1981 roku, znajdował się drewniany krzyż o wysokości około 10 metrów, umiejscowiony na kopczyku z polnych kamieni. Towarzyszyła mu rzeźba robotnika, który z wyciągniętymi ku górze rękami symbolicznie zrywał swoje kajdany, osiągająca wysokość 2,07 metra. Na krzyżu widniał napis: „PAN DA SIŁĘ SWOJEMU LUDOWI” oraz data: LUBLIN / 1981 / R. Pod krzyżem znajdowała się tablica, która głosiła: KRZYŻ WDZIĘCZNOŚCI / SYMBOL MASOWEGO PROTESTU / ROBOTNIKÓW LATA 1980 ROKU KTÓRY / DOPROWADZIŁ DO POWSTANIA N.S.Z.Z. / SOLIDARNOŚĆ – informując o znaczeniu i wpływie robotniczych strajków, które miały miejsce w Lublinie 10 lipca 1981 roku, podkreślając ich kluczową rolę w historii Polski. Rzeźbę robotnika sygnował artysta: W. SURMA / 1981.
W 2010 roku zrealizowano nową instalację, której koszt wyniósł ponad 600 tys. zł. Była ona bliskim odwzorowaniem pierwotnego pomnika, z tą różnicą, że krzyż był mniejszy i wykonany z mosiądzu, natomiast figura robotnika stworzona została z brązu. Na nowym krzyżu umieszczono cytat z Listu do Galatów św. Pawła: „A zatem nie jesteś już niewolnikiem, / lecz synem. / Jeżeli zaś synem, / to i dziedzicem z woli Bożej.”
Nowa tablica, nie tylko powtórzyła sentencję ze starego pomnika, ale także wprowadziła dodatkowy tekst: „W poczuciu dumy i przeświadczeniu o doniosłości / wydarzeń sprzed trzydziestu lat / – Lubelskiego Lipca ’80 i powstania NSZZ 'Solidarność’ – / odbudowy Pomnika, jako świadectwa walki / mieszkańców Lubelszczyzny / o godność, wolność i prawdę dokonał / Zarząd Regionu Środkowowschodniego NSZZ Solidarność / Lublin 25 lipca 2010.” Na pomniku umieszczono również logo „Solidarności”. Całość zainstalowano na kamiennym podeście, do którego prowadziły 8-stopniowe schody.
W projekcie dodano trzy maszty do wieszania okolicznościowych flag oraz bannerów. Całość wzbogacono o pięć pionowych płyt, na których widniały nazwy miejscowości na Lubelszczyźnie, w których w lipcu ’80 miały miejsce strajki, takich jak: Świdnik, Lublin, Puławy, Poniatowa, Opole Lubelskie, Lubartów, Chełm, Kraśnik, Tomaszów Lubelski, Biała Podlaska, Zamość, Radzyń Podlaski, Biłgoraj.
Przed podejściem do pomnika, po jego prawej stronie, postawiono metalową tablicę, która w języku polskim i angielskim informowała o wydarzeniach Lubelskiego Lipca, zawierając także listę 157 zakładów Lubelszczyzny, które włączyły się w protesty.
Przypisy
- Odsłonięcie Pomnika Wdzięczności (artykuł i zdjęcia dziennikarza obywatelskiego). [w:] Moje Miasto [on-line]. 25.07.2010 r. [dostęp 16.12.2012 r.]
- Obchody Lubelskiego Lipca 1980 (zapowiedź). [w:] Katolicka Agencja Informacyjna [on-line]. 08.07.2010 r. [dostęp 16.12.2012 r.]
- Artur Jurkowski: Symbol Lipca '80 trafi do muzeum. [w:] Kurier Lubelski [on-line]. 01.11.2009 r. [dostęp 16.12.2012 r.]
- Marcin Dabrowski: Krzyż Wdzięczności w Lublinie. [w:] Encyklopedia Solidarności [on-line]. [dostęp 16.12.2012 r.]
Pozostałe obiekty w kategorii "Pomniki":
Pomnik Walki i Męczeństwa na Majdanku | Pomnik Jana Kochanowskiego w Lublinie | Ławeczka Henryka Raabego w Lublinie | Pomnik Konstytucji 3 Maja w Lublinie | Pomnik Unii Lubelskiej w LublinieOceń: Krzyż Wdzięczności (Lublin)