Wacław Kostek-Biernacki

---

Życiorys

Młodość

Wacław Kostek-Biernacki pochodził z rodziny o tradycjach mieszczańskich. Jego rodzicami byli Tomasz oraz Maria z Niwińskich. W dzieciństwie miał jednoznaczne wsparcie ze strony brata Jana oraz siostry Eugenię. W swojej edukacji zaczął w gimnazjum w Lublinie, lecz jego kariery szkolnej nie da się nazwać spokojną, gdyż został z niego wydalony z powodu udziału w demonstracji wymierzonej w rosyjskie władze. Po tej przygodzie kontynuował naukę we Lwowie, gdzie w 1903 roku z sukcesem zdał eksternistycznie maturę.

Następnie zainicjował studia na Uniwersytecie Lwowskim, a od 1904 roku także na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1905 roku dołączył do Polskiej Partii Socjalistycznej, co skłoniło go do porzucenia dalszej nauki. W styczniu 1907 roku został aresztowany w Warszawie za swe przekonania polityczne i umieszczony w więzieniu lubelskim. Jednakże 26 maja 1907 roku zorganizował udaną ucieczkę dla 41 więźniów, co pokazuje jego determinację i duch wolności. Na wolności zainwestował swój czas w zaangażowanie w działania bojowe PPS – Frakcji Rewolucyjnej, a w 1908 roku udał się do Francji, gdzie zaciągnął się do Legii Cudzoziemskiej. Służył w 1 pułku w Sidi-Bel-Abbes niedaleko Oranu, ale już we wrześniu 1908 roku zdezerterował, wracając z powrotem do Galicji. Tam dołączył do Związku Walki Czynnej.

Wielka Wojna

W 1914 roku wstąpił do wojska, stając się żołnierzem oddziałów strzeleckich dowodzonych przez Józefa Piłsudskiego. Jako porucznik był częścią I Brygady Legionów Polskich, gdzie w okresie od sierpnia do grudnia 1914 roku pełnił rolę szefa żandarmerii I. Pułku Legionów Polskich. To tam zyskał przydomek „Kostek-Wieszatiel”. Po pewnym czasie jego zadania obejmowały pracę w sztabie 1 Brygady. Po kryzysie przysięgowym w 1917 roku był internowany w obozie w Beniaminowie, lecz 20 czerwca 1918 roku został zwolniony. Udał się do Krakowa, gdzie przystąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej. W dniu 1 listopada 1918 roku, po odzyskaniu niepodległości, wstąpił do Wojska Polskiego, przydzielając się do 5. Pułku Piechoty Legionów i biorąc udział w walkach na froncie polsko-ukraińskim.

II Rzeczpospolita

W okresie międzywojennym, po odzyskaniu niepodległości, w latach 1919–1920 nosił stopień kapitana, a potem majora, pełniąc dowództwo nad batalionem zapasowym 22 pułku piechoty w Siedlcach. Wyniesiono go potem na stanowisko zastępcy dowódcy 43. Pułku Piechoty w Równem. Aż do 22 lipca 1922 roku zajmował stanowisko pełniącego obowiązki zastępcy dowódcy 62 pułku piechoty w Bydgoszczy, a później został przeniesiony do 4. Pułku Strzelców Podhalańskich. W 1923 roku był zastępcą dowódcy 4 pułku w Cieszynie, gdzie niefortunnie został aresztowany i postawiony przed sądem wojskowym za udział w zamieszkach robotniczych, jednak zakończył z wynikiem uniewinnienia.

W 1924 roku pełnił służbę w 20 pułku piechoty w Krakowie, a 21 sierpnia 1926 roku otrzymał przeniesienie do 38 pułku piechoty Strzelców Lwowskich w Przemyślu na pozycję dowódcy pułku. 24 grudnia 1929 roku awansował na pułkownika. W elitarnej roli komendanta Twierdzy Brzeskiej był tymczasowo mianowany w sierpniu 1930 roku. W 1931 roku zakończono jego dowództwo pułku, a on sam został przeniesiony do stanu nieczynnego na dwanaście miesięcy. Od 1 lipca 1932 aż do 3 września 1932 roku sprawował funkcję wojewody nowogródzkiego, a później na krótszy czas wojewody poleskiego. W 1934 roku zaangażował się w organizację oraz nadzorowanie miejsca odosobnienia w Berezie Kartuskiej, co przyniosło skandaliczne oskarżenia o sadystyczne traktowanie więźniów, co skomentował Stanisław Mackiewicz, nazywając go „chorobliwym sadystą”. Do 30 września 1934 roku przeszedł na emeryturę.

II Wojna światowa i PRL

W dniu 2 września 1939 roku prezydent RP Ignacy Mościcki powierzył mu urząd ministra w rządzie Felicjana Sławoja Składkowskiego oraz urząd Głównego Komisarza Cywilnego. Kostek-Biernacki przeprowadził szereg ważnych zarządzeń, w tym 11 września Zarządzenie nr 5 dotyczące militaryzacji Policji Państwowej. Ponadto spełniał rolę łącznika między Naczelnym Wodzem a rządem. W nocy z 6 na 7 września, w obliczu zbliżającej się okupacji, ewakuował się z Warszawy do Brześcia.

13 września zniesiono podział na obszar „operacyjny” i „krajowy”, co wprowadziło zamieszanie w jego kompetencjach. Po dalszym chaosie administracyjnym z dniem 18 września 1939 roku przekroczył granicę z Rumunią, gdzie do 1944 roku przebywał w internowaniu. 30 września 1939 roku prezydent RP Władysław Raczkiewicz podpisał dymisję z zajmowanego przez niego stanowiska. W 1945 roku został wydany komunistycznym władzom w Polsce.

9 listopada 1945 roku Kostek-Biernacki został aresztowany i osadzony w więzieniu przy ul. Rakowieckiej, gdzie przeżył brutalne tortury. Po ośmiu latach ciężkości w Piźdrowie odbył się proces, w którym 14 kwietnia 1953 roku skazano go na karę śmierci na podstawie dekretu z 22 stycznia 1946, ukazującego odpowiedzialność za klęskę wrześniową oraz dławienie ruchów rewolucyjnych. Sąd Najwyższy jednak po apelacji zamienił karę śmierci na 10-letnie więzienie. Z powodu złego stanu zdrowia został zwolniony 9 listopada 1955 roku.

Wacław Kostek-Biernacki zmarł 25 maja 1957 roku w Warszawie. Jego ciało zostało pochowane w rodzinnym grobie na starym cmentarzu w Grójcu.

Awanse

W historii kariery Wacława Kostka-Biernackiego, awanse w jego służbie wojskowej odgrywają kluczową rolę. Oto podsumowanie jego postępów w stopniach wojskowych:

• chorąży – 29 września 1914,
• porucznik – 5 marca 1915 (uzyskany bez pośrednictwa stopnia podporucznika),
• podpułkownik – 3 maja 1926, z przysługującym mu starszeństwem od 15 sierpnia 1924, zajmując 10,5. lokatę w korpusie oficerów zawodowych piechoty,
• pułkownik – 24 grudnia 1929, ze starszeństwem od 1 stycznia 1930 i 6. lokatą w korpusie oficerów zawodowych piechoty.

Ordery i odznaczenia

W dorobku Wacława Kostka-Biernackiego znajdują się liczne wyróżnienia, które odzwierciedlają jego osiągnięcia i poświęcenie dla Polski. Poniżej przedstawiamy listę najważniejszych medali i odznaczeń, które otrzymał w ciągu swojego życia:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 11 listopada 1936,
• Krzyż Niepodległości z Mieczami, przyznany 20 stycznia 1931,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 10 listopada 1928,
• Krzyż Walecznych, przyznany dwukrotnie,
• Złoty Krzyż Zasługi, przyznany 16 marca 1928,
• Znak oficerski „Parasol”.

Twórczość

Twórczość Wacława Kostka-Biernackiego, choć w dużej mierze pozostaje w cieniu, zawiera w sobie istotne przesłania i refleksje. Warto zaznaczyć, że jego kreacje literackie są często kontrowersyjne.

„Jedzie, jedzie na kasztance, Siwy strzelca strój! Siwy strzelca strój! Hej, hej, Komendancie, Miły Wodzu mój!”

Fragment ten pochodzi z pieśni „O Wodzu Miłym” i ukazuje nie tylko talent poetycki Kostka-Biernackiego, ale i jego zamiłowanie do militarystycznych motywów.

Jednak jego książka „Djabeł zwycięzca” spotkała się z ostrą krytyką ze strony mediów katolickich, zwłaszcza „Gazety Tygodniowej”, która nie szczędziła gorzkich słów. Została ona określona jako „pełna cynizmu, czyli braku szacunku dla rzeczy powszechnie szanowanych”, co ukazuje rozłam pomiędzy jego twórczością a pewnymi kręgami społecznymi.

Dzięki cenzurze, nałożonej na jego utwory w 1951 roku, wszelkie działania mające na celu publikację jego pracy spotkały się z szybką odpowiedzią ze strony władz, co miało tragiczne konsekwencje. Utwory Kostka-Biernackiego zostały wycofane z bibliotek i skierowane do papierni w celu zniszczenia, co wywarło negatywny wpływ na jego dziedzictwo literackie.

Wśród jego ważniejszych dzieł można wymienić:

• „Jak oni!”, 1909, wspomnienia bojowca,
• „Na ulicach Warszawy”, 1911,
• „Szlakami buntu”, Kraków 1911, powieść,
• „Marsze i piosenki brygady Piłsudskiego”, Kraków 1915,
• „Szopka Benjaminowska”, Warszawa 1927,
• „Djabeł zwycięzca”, Kraków 1931, zbiór opowiadań,
• „Straszny gość”, 1932, zbiór opowiadań, wyd. powojenne Wyd. vis-à-vis/ Etiuda Kraków 2006,
• „Ułan dyżurny”, 1939, wspomnienia.

W efekcie jego twórczość, mimo trudności i kontrowersji, pozostaje cennym elementem polskiego dziedzictwa literackiego, ukazującym złożoność i bogactwo okresu, w którym powstała.

---

Oceń: Wacław Kostek-Biernacki

---