Mieczysława Ćwiklińska

---

Życiorys

Mieczysława Ćwiklińska pochodziła z polskiego rodu teatralnego Trapszów. Była dzieckiem Marcelego Trapszy oraz Aleksandry z Ficzkowskich, a także wnuczką Anastazego Trapszo. Wykształcenie wokalne zdobyła w Paryżu, gdzie kształciła się pod okiem Jana Reszkego.

Na scenie teatralnej debiutowała 2 grudnia 1900, przyjmując rolę Helenki w utworze Grube ryby Michała Bałuckiego, w Teatrze Ludowym w Warszawie. Od tego momentu stała się integralną częścią zespołu operetki Warszawskich Teatrów Rządowych. Już 5 stycznia 1901 zadebiutowała w Teatrze Nowości, wcielając się w postać Kasi w sztuce Gwałtu, co się dzieje! Wkrótce po tym zaczęła posługiwać się nazwiskiem Ćwiklińska, które nosiła po swojej babce, Annie.

W latach 1907–1908 przebywała ponownie w Paryżu, gdzie rozwijała swoje umiejętności wokalne pod okiem prof. Giulianiego. Następnie, od 1909 roku, rozpoczęła nagrywanie dla Syreny Rekord. W czasach I wojny światowej występowała za granicą, między innymi we Francji i Rosji, aż do powrotu do kraju w 1918 roku. Od 1922 roku była członkinią zespołu Teatru Polskiego, a później także Teatru Narodowego w Warszawie. W tym okresie zdobyła status primadonny operetkowej i zyskała sympatię publiczności warszawskiej.

W sezonie 1926/1927, razem z Antonim Fertnerem, założyła teatr komedii i farsy noszący nazwę „Teatr Ćwiklińskiej i Fertnera”, funkcjonujący w Warszawie przy Nowym Świecie 63. Swoją przygodę z kinem rozpoczęła w wieku 54 lat, grając w filmie Jego ekscelencja subiekt (1933). Wraz z rozwojem kariery filmowej, stała się jedną z najwybitniejszych polskich aktorek komediowych.

3 kwietnia 1936 roku w Teatrze Narodowym świętowano jej jubileusz 30-lecia pracy artystycznej. Mieczysława Ćwiklińska była głównie znana jako aktorka komediowa oraz charakterystyczna, często odgrywała rolę starszych kobiet o wyrazistych osobowościach, tworząc postaci zabawne i karykaturalne. W swoich początkach artystycznych występowała zarówno w rolach operetkowych, jak i operowych na scenach Warszawy, Berlina oraz Drezna.

Podczas niemieckiej okupacji, pracowała w Warszawie jako kelnerka w kawiarniach „Café Bodo” i „U Aktorek”. W trakcie powstania warszawskiego mieszkała w Podkowie Leśnej, a po jego upadku udała się do Zakopanego. Po II wojnie światowej osiedliła się w Krakowie, a od 1950 roku występowała regularnie w Warszawie, zarówno w Teatrze Polskim, jak i Nowym. Jej ostatnia rola Babki w spektaklu Drzewa umierają stojąc miała miejsce 1 listopada 1958 w Teatrze Rozmaitości, a aktorka występowała w niej do kwietnia 1971 roku, grając ją około 1500 razy.

Jubileusz 70-lecia jej kariery odbył się 2 grudnia 1970 w Lublinie w Teatrze im. Osterwy. W 1971 roku zrealizowała tournée po Stanach Zjednoczonych oraz Kanadzie na zaproszenie amerykańskiej Polonii. Mieczysława Ćwiklińska była trzykrotnie zamężna. Po ukończeniu pensji w 1897, poślubiła Zygmunta Bartkiewicza, z którym przeprowadziła się do Łodzi. Po ich rozstaniu w 1899 wróciła do Warszawy, gdzie prowadziła dom mód. W 1919 roku ponownie poślubiła handlowca Henryka Madera, z którym rozwiodła się dziewięć lat później. Jej trzecim mężem był wydawca i księgarz Marian Steinsberg (Szteinsberg), z którym rozstała się w 1939 roku.

Artystka została pochowana nacmentarzu Powązkowskim, w alei zasłużonych-1-96.

Filmografia

Filmografia Mieczysławy Ćwiklińskiej jest pełna różnorodności ról, które grała na przestrzeni lat. W poniższej tabeli przedstawiono wybrane filmy, w których wystąpiła.

1933 Jego ekscelencja subiekt 1934 Czy Lucyna to dziewczyna? 1935 Antek policmajster Panienka z poste restante Wacuś 1936 Amerykańska awantura Dodek na froncie Jadzia Pan Twardowski Straszny dwór Trędowata 1937 Dorożkarz nr 13 Dyplomatyczna żona (wersja polska) Dyplomatyczna żona (wersja niemiecka) Dziewczęta z Nowolipek Ordynat Michorowski Pan redaktor szaleje Pani minister tańczy Znachor

_

1938 Druga młodość Gehenna Granica Profesor Wilczur Robert i Bertrand Strachy Sygnały Wrzos 1939 Biały Murzyn Doktór Murek Kłamstwo Krystyny U kresu drogi Nad Niemnem 1940 Złota Maska Żołnierz królowej Madagaskaru 1941 Ja tu rządzę Przez łzy do szczęścia Żona i nie żona 1942 Testament profesora Wilczura 1948 Ulica Graniczna 1956 Nikodem Dyzma (nie wymieniona w czołówce)

Spektakle teatralne

W ciągu kariery Mieczysławy Ćwiklińskiej zrealizowano wiele znaczących spektakli teatralnych, które wpisują się w historię polskiego teatru. Oto lista najbardziej charakterystycznych przedstawień, w których występowała:

• 1901: Gwałtu, co się dzieje, Teatr Nowości,
• 1909: Krysia leśniczanka, Teatr Nowości,
• 1909: Wesoła wdówka, Teatr Nowości,
• 1909: Mimi, Teatr Nowości,
• 1909: Szalona dziewczyna, Teatr Nowości,
• 1909: Zemsta nietoperza, Teatr Nowości,
• 1909: Gejsza, Teatr Nowości,
• 1909: Król, Teatr Letni,
• 1910: Hrabia Luxemburg, Teatr Nowości,
• 1919: Targ na dziewczęta, Teatr Nowości,
• 1919: Róża Stambułu, Teatr Nowości,
• 1920: Królowa kinematografu, Teatr Nowości,
• 1920: Skowronek, Teatr Nowości,
• 1920: Czar munduru, Teatr Nowości,
• 1921: Dziewczę z Holandii, Teatr Nowy,
• 1922: Japonka, Teatr Nowy.

Te spektakle stanowią cenny wkład w rozwój kultury teatralnej w Polsce oraz świadectwo różnorodności ról, które odgrywała artystka.

Dyskografia

W roku 1910, Mieczysława Ćwiklińska wystąpiła razem z Józefem Redo oraz Władysławem Szczawińskim, którzy byli artystami teatru „Nowości”. Ich występ charakteryzował się śpiewem z towarzyszeniem Orkiestry opery Warszawskiej, a zanotowane nagrania noszący numery Syrena Rekord (SGR 9556–9585) obejmowały utwory z popularnej operetki „Hrabia Luxemburg”.

Ordery i odznaczenia

Mieczysława Ćwiklińska, uznawana za jedną z najwybitniejszych postaci w polskim życiu artystycznym, została odznaczona licznymi honorami i odznaczeniami, które podkreślają jej znaczący wkład w kulturę i sztukę. Poniżej przedstawiamy wykaz jej wyróżnień:

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1960 roku,
• Order Sztandaru Pracy I klasy, nadany w 1959 roku,
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany 25 kwietnia 1950 roku,
• Order Sztandaru Pracy II klasy, przyznany 22 lipca 1949 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany 1 listopada 1936 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, który otrzymała trzykrotnie: 9 listopada 1931, 15 czerwca 1946 oraz 13 listopada 1953 roku,
• Złoty Wawrzyn Akademicki, nadany 4 listopada 1937 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, przyznany 19 stycznia 1955 roku,
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego, otrzymana w 1967 roku,
• Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”, przyznana w 1967 roku.

Nagrody i wyróżnienia

Mieczysława Ćwiklińska była znaną postacią w polskim teatrze i filmie, która zdobyła uznanie za swoje wyjątkowe umiejętności aktorskie. Jej kariera zostały uhonorowane licznymi nagrodami oraz wyróżnieniami, co potwierdza jej ogromny wpływ na sztukę sceniczną.

• nagroda Państwowa I stopnia „za całość działalności aktorskiej” w 1955 roku,
• warszawianka Roku w 1967 roku.

Upamiętnienie

W 1959 roku Jerzy Macierakowski oraz Wojciech Natanson opublikowali książkę poświęconą Mieczysławie Ćwiklińskiej. Z kolei w 1976 roku Alicja Okońska i Andrzej Grzybowski stworzyli dzieło zatytułowane Rozmowy z panią Miecią, które bazuje na osobistych wspomnieniach aktorki oraz rozmowach przeprowadzonych z nią. Następnie, w 1988 roku, Maria Bojarska napisała biografię Mieczysławy Ćwiklińskiej.

W 2013 roku Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek pocztowy zaprojektowany przez Marzannę Dąbrowską, upamiętniający wkład Mieczysławy Ćwiklińskiej w kulturę i sztukę, o nominale 3,80 zł, który jest częścią serii „Ludzie kina i teatru”.

Teatr Zdrojowy im. M. Ćwiklińskiej, znajdujący się w Polanicy-Zdroju, również nosi jej imię, co jest wyrazem uznania dla jej dorobku artystycznego. Mieczysława Ćwiklińska jest patronką ulic w takich miastach jak Biała Podlaska, Gdańsk, Katowice, Kielce, Kraków, Leszno, Lublin, Łódź, Rzeszów oraz Warszawa.

Co więcej, jej nazwisko uwiecznione zostało na tablicy, która upamiętnia artystów znacząco przyczyniających się do kultury polskiej. Tablica ta została odsłonięta w 2020 roku na budynku przy ulicy Odolańskiej 20 w Warszawie, w którym Mieczysława Ćwiklińska mieszkała przez wiele lat.

---

Oceń: Mieczysława Ćwiklińska

---