Zygmunt Balicki

---

Życiorys

Syn Seweryna i Karoliny Gruszczyńskiej, Zygmunt Balicki miał starszego brata Tadeusza. Swoją edukację rozpoczął w Gimnazjum Męskim w Lublinie, które pomyślnie ukończył w 1876 roku. Następnie studiował nauki społeczne na renomowanych uniwersytetach w Petersburgu, Zurychu i Genewie, gdzie uzyskał tytuł doktora praw. Był aktywnym działaczem politycznym, socjologiem oraz publicystą, uważanym za jednego z pionierów polskiego ruchu narodowego.

W roku 1881 Zygmunt współtworzył Socjalistyczne Stowarzyszenie „Lud Polski”. Z kolei w 1887 roku założył Związek Młodzieży Polskiej „Zet”. Warto zaznaczyć, że 3 stycznia 1891 roku ożenił się z Gabrielą Iwanowską. Działając wspólnie z Romanem Dmowskim, w 1893 roku powołał do życia Ligę Narodową, a w 1897 roku Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne.

W swojej broszurze pt. Egoizm narodowy wobec etyki, Balicki podjął próbę rozróżnienia etyki idei od etyki ideałów, wyrażając pewne relatywistyczne podejście do moralności, a jego celem była realizacja specyficznych celów narodowych. Po wybuchu I wojny światowej poparł sojusz z państwami Ententy oraz twierdził, że tworzenie legionów z armią rosyjską będzie kluczowe. W odpowiedzi na deklarację wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza Romanowa, datowaną na 14 sierpnia 1914 roku, podpisał telegram dziękczynny, w którym stwierdził między innymi, że krew synów Polski, przelana wspólnie z krwią synów Rosji, w walce przeciwko wspólnemu wrogowi, będzie największą gwarancją nowego życia w pokoju oraz braterstwie dwóch słowiańskich narodów.

Wraz z Wiktorem Jarońskim był jednym z pomysłodawców utworzenia polskich jednostek wojskowych, mających wziąć udział w walkach u boku armii rosyjskiej, znanych jako Legion Puławski. Zygmunt Balicki był również członkiem Komitetu Organizacyjnego Legionów Polskich, które były formowane w 1915 roku przy wojskach rosyjskich.

Poglądy polityczne

W poglądach politycznych Zygmunta Balickiego kluczową rolę odgrywał naród, postrzegany jako fundamentalna wartość, z którą człowiek związany jest od momentu narodzin aż do końca swojego życia. Balicki zdecydowanie odrzucał ideę wyboru w kontekście przynależności narodowej, wierząc, że ta więź jest nieprzerwana i niekwestionowana.

W jego interpretacji patriotyzm miał wymiar uniwersalny, uznawany za uczucie powszechnie obecne w różnych państwach. Natomiast nacjonalizm, który definiował jako bardziej złożone zjawisko intelektualne, dostrzegał w jego różnorodności w zależności od kultury i historii danego kraju. Uważał go za coś, co mogło prowadzić do podziałów między narodami, co czyniło go zjawiskiem mniej pozytywnym.

Balicki wyrażał silny sprzeciw wobec liberalizmu, dostrzegając w nim kosmopolityczny charakter, który mógł zagrażać lokalnym wartościom. Jego filozofia polityczna opierała się na przekonaniu, że wspólnota jest ważniejsza od jednostki, co kłóciło się z liberalnymi ideami, które stawiają jednostkę w centrum. Uważał również, że koncepcja państwa jako jedynie nocnego stróża jest niewłaściwa.

Zamiast tego, Balicki był orędownikiem demokratyzmu, widząc w nim potencjał do aktywizacji ludności polskiej oraz zachęcania ich do uczestnictwa w życiu narodowym. Krytycznie podchodził do polskich tradycji powstańczych z XIX wieku, zarzucając Polakom ograniczony charakter myślenia i łatwe przyjmowanie wpływów zachodnich bez refleksji.

Warto zauważyć, że w połowie lat 90. XIX wieku Balicki zerwał wszelkie więzi z socjalizmem, krytykując go za dogmatyzm i zagraniczne korzenie. Krytyka ta obejmowała również oskarżenia o promowanie teorii walki klas oraz dążenie socjalistów do ustanowienia dyktatury partii, co w jego oczach stało w opozycji do ideałów, które były mu bliskie.

Recepcja poglądów w obrębie Narodowej Demokracji

Dziedzictwo Zygmunta Balickiego stanowiło istotną inspirację dla myśli politycznej Związku Ludowo-Narodowego. Jednakże, w porównaniu z innymi postaciami, jego poglądy nie były traktowane z równą powagą, jak na przykład poglądy Jana Ludwika Popławskiego.

W obrębie myśli politycznej Stronnictwa Narodowego również zachowywano pewien dystans wobec idei „egoizmu narodowego”. Mimo to, wysoka ocena wkładu Balickiego w rozwój ideowo-polityczny ruchu narodowego była zauważalna.

Dzieła

Zygmunt Balicki to nazwisko, które na trwałe wpisało się w historię myśli społecznej i etycznej. W jego dorobku intelektualnym można znaleźć szereg istotnych prac, które odnosiły się do różnych aspektów etyki oraz społecznych teorii. Poniżej przedstawiamy wybór najważniejszych dzieł, które świadczą o jego wpływie na rozwój myśli w Polsce.

• Hedonizm jako punkt wyjścia etyki (1900),
• Liberalizm i demokratyzm (1886),
• Parlamentaryzm: zarys socjologiczny t. 1–2 (1900, 1906),
• Egoizm narodowy wobec etyki (1902),
• Metody nauk społecznych i ich rozwój w XIX stuleciu (1903),
• Zasady wychowania narodowego (1909),
• Psychologia Społeczna (1912),
• Z doby przełomu myśli narodowej (1916).

Każda z wymienionych prac stanowi ważny krok w kierunku zrozumienia ewolucji myśli społecznej oraz zajmuje istotne miejsce w dyskusjach o kondycji etyki i polityki w kontekście historycznym.

---

Oceń: Zygmunt Balicki

---