Łarisa Rejsner

---

Życiorys

Młodość i wczesna twórczość

Łarisa Rejsner, córka Michaiła Rejsnera, znanego socjologa i prawnika, oraz jego żony Jekatieriny z d. Chitrowo, urodziła się w rodzinie o silnych intelektualnych tradycjach. Jej ojciec był profesorem uniwersytetu w Tomsku w latach 1898–1903, jednak po oskarżeniu o działalność buntowniczą rodzina zmuszona była opuścić Rosję i osiedlić się w Niemczech. Tam Michaił nawiązał kontakty z czołowymi socjaldemokratami, co w dużej mierze wpłynęło na kształtowanie się światopoglądu Łarisy. Po powrocie do Rosji w 1907 roku, w Petersburgu rodzina mieszkała w elitarnym sąsiedztwie, gdzie jej ojciec prowadził wykłady dla robotników.

W 1912 roku Łarisa ukończyła gimnazjum, zdobywając złoty medal, a następnie rozpoczęła studia w Instytucie Psychoneurologicznym w Petersburgu. Równocześnie brała udział w kursach uniwersytetu dotyczących historii idei politycznych, co reflektowało jej zainteresowania. W latach 1915–1916 wespół z ojcem redagowała pismo satyryczne „Rudin”, a także publikowała artykuły i wiersze w innych znanych czasopismach. Po zamknięciu swojego tytułu, z braku funduszy, współpracowała z pismami, które prowadził Maksym Gorki – „Letopis” oraz „Nowaja żyzn’”.

Rewolucja i wojna domowa w Rosji

Łarisa aktywnie uczestniczyła w rewolucji lutowej w Piotrogrodzie, angażując się w ruch robotniczy oraz żołnierski. Była członkinią komisji do spraw sztuk przy komitecie wykonawczym rad delegatów. Po październikowej rewolucji zasiadała w komisji odpowiedzialnej za ochronę zbiorów Ermitażu oraz innych placówek muzealnych w mieście. W 1918 roku wstąpiła do partii bolszewickiej, co przyniosło nowe możliwości zawodowe.

W tym samym roku pełniła funkcję komisarza oddziału zwiadowczego przy sztabie 5 Armii, biorąc aktywny udział w operacjach Flotylli Kamsko-Wołżańskiej podczas wschodniego frontu wojny domowej. Jako żołnierz przeszła wszystkie etapy walk, zaczynając od operacji w Kazaniu we wrześniu 1918 roku. To wtedy poznała swojego przyszłego męża, Fiodora Raskolnikowa. W grudniu 1918 roku otrzymała nową rolę jako komisarz sztabu generalnego floty Radzieckiej FSRR, a następnie w lipcu 1919 roku powróciła na front, gdzie kontynuowała służbę aż do lata 1920 roku, biorąc udział w operacji pod Anzali.

Po wojnie domowej

Po zakończeniu walk wojenno-domowych, Łarisa osiedliła się w Piotrogrodzie, gdzie angażowała się w życie literackie i społeczne. W 1921 roku razem z mężem udała się do Afganistanu, gdzie ten pełnił funkcję ambasadora. Po powrocie do Rosji Radzieckiej, związała się z Karolem Radkiem, jednak ich współpraca nie trwała długo. Jako dziennikarka i korespondentka pracowała dla „Izwiestii” oraz „Krasnej Zwiezdy”, zyskując reputację dzięki korespondencji z Niemiec.

Niestety, jej życie zakończyło się w 1926 roku na skutek tyfusu, a Łarisa została pochowana na Cmentarzu Wagańkowskim w Moskwie. Warto zaznaczyć, że jej brat, Igor Rejsner, był jednym z pionierów radzieckiej orientalistyki.

Twórczość

Literacka twórczość Łarissy Rejsner szła w parze z jej rewolucyjnymi i idealistycznymi przekonaniami, co znacząco wpływało na charakter jej dzieł. W inspiracjach należy wymienić wpływ poezji akmeistów oraz symbolistów.

Debiut miała miejsce w 1913 roku, kiedy to jej dramat „Atłantida” ukazał się na łamach gazety „Szypownik”. W czasie wojny domowej w Rosji, od 1918 roku, jej teksty zaczęły pojawiać się w piśmie „Izwiestia”, gdzie publikowała „Listy z frontu”, które później zebrała w tomie zatytułowanym „Front: 1918-1920”.

Te publicystyczne artykuły były przesiąknięte duchem rewolucyjnego romantyzmu i patosu. Wyróżniały się one ostrym stylem publicystycznym oraz radością z tworzenia nowego socjalistycznego ładu, a także entuzjazmem zmieszanym z lirycznymi tonami. W „Listach…” Rejsner opisywała między innymi zmagania z Korpusem Czechosłowackim, bitwę o Swijażsk w roku 1918 oraz działania Flotylli Kamsko-Wołżańskiej.

W latach 1921-1923 publikowała swoje korespondencje z Afganistanu na łamach „Prawdy”, które również zebrano w jedną książkę. Jako korespondentka „Krasnoj Zwiezdy” i „Izwiestij”, Rejsner sporządziła zbiory szkiców z Niemiec w pierwszej połowie lat dwudziestych XX wieku, nawiązując do życia politycznego, protestów oraz wystąpień rewolucyjnych w Berlinie i Hamburgu. Jej prace to m.in. „Berlin, Oktiabr 1923”, „W stranie Gindenburga” (1923) oraz „Gamburg na barrikadach” (1924).

W następnym zbiorze tekstów publicystycznych „Ugol’, żelezo i żywyje ludi” Rejsner skupiła się na opisie górniczego przemysłu w Donbasie oraz Uralu. Warto także zwrócić uwagę na jej zbiór szkiców dotyczących dekabrystów, zatytułowany „Portriety diekabristow” (1925). Obok korespondencji z Niemiec, uznawany jest on za jedno z najdojrzalszych i najbardziej cenionych dzieł autorki.

W kulturze

Wsiewołod Wiszniewski przedstawia Łarisa Rejsner w swoim utworze teatralnym pt. „Tragedia optymistyczna”, w której gra ona rolę Kobiety-Komisarza. W autobiografii Lew Trocki nawiązuje do jej działalności w ramach 5 Armii, co podkreśla znaczenie jej postaci w kontekście historycznym.

Fascynacja Rejsner była na tyle silna, że Leonid Pasternak postanowił uczcić jej pamięć, nadając jej imię głównej bohaterce swojej znanej powieści „Doktor Żywago”.

Dodatkowo jej charakterystyka została odzwierciedlona w rosyjskim serialu biograficznym zatytułowanym „Trocki”, który zadebiutował w 2017 roku. W produkcji tej rolę poetki z powodzeniem zagrała Anastasija Mieskowa.

---

Oceń: Łarisa Rejsner

---