Władysław Ołtuszewski

---

Życiorys

Władysław Ołtuszewski był synem farmaceuty Feliksa Ołtuszewskiego oraz Heleny z domu Zawadzkiej. Miał rodzeństwo: braci Eugeniusza, który również był aptekarzem, i Feliksa, a także siostry, w tym Marię, Zofię oraz Lucynę. W 1873 roku ukończył gimnazjum, a następnie rozpoczął studia medyczne na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, które trwały od 1873 do 1878 roku.

Po zakończeniu nauki odbył praktyki w Szpitalu Św. Ducha oraz w Szpitalu Św. Rocha, gdzie miał okazję pracować pod kierunkiem Teodora Herynga. Jego życie zawodowe obfitowało w zagraniczne podróże, podczas których uczył się od takich specjalistów jak Albert Gutzmann, Coen i Adolf von Strümpell. W 1892 roku zwiedził również ośrodki dla chorych psychicznie w Dalldorfie, kierowane przez Wilhelma Sandera, oraz w Bicêtre pod Paryżem, zarządzane przez Désiré-Magloire Bourneville’a.

W tym samym roku Ołtuszewski założył Warszawski Zakład Leczniczy, który oferował pomoc chorym z problemami związanymi z mową. Swoją żonę, która była również jego asystentką, miał przy sobie, prowadząc ten zakład do końca swojego życia. Zmarł niespodziewanie w 1922 roku, a wspomnienie o nim sporządził Alfred Sokołowski. Pochowany jest na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 67, rząd 5, miejsce 30/31).

Ołtuszewski był aktywnym członkiem Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego od 1884 roku oraz Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności od 1880 roku. Choć jedną z jego cech charakterystycznych była skrytość, rodzina i przyjaciele wiedzieli o jego bliskich relacjach z takimi osobami jak Ludwik Krzywicki, Aleksander Świętochowski, Zygmunt Noskowski oraz Samuel Goldflam.

Jego pasje wykraczały poza medycynę; Ołtuszewski interesował się malarstwem, muzyką, literaturą, filozofią oraz naukami przyrodniczymi, zwłaszcza zoologią i ornitologią. Współpracował z redakcjami „Prawdy” oraz „Przeglądu Tygodniowego”, a także z Wielką Encyklopedią Powszechną Ilustrowaną.

Żoną Ołtuszewskiego była Zofia Wanda de Phull (1860–1939), córka Henryka. Ich ślub miał miejsce 20 listopada 1890 roku, a owocem ich związku była córka Jadwiga, która stała się chemiczką i żoną Adama Kolitowskiego.

Dorobek naukowy

Władysław Ołtuszewski był pionierem badań dotyczących związku między fonacją a artykulacją, co ujawnił zarówno w kontekście zdrowia, jak i schorzeń. Dzięki jego pracy, zrozumiano, jak istotne są interakcje tych dwóch procesów w tworzeniu mowy.

Ołtuszewski jako pierwszy w Polsce zdefiniował zjawisko koordynacyjnego skurczu krtani oraz afonię spastyczną, co miało ogromne znaczenie dla przyszłych badań w tym obszarze. Oprócz tego, był autorem licznych publikacji, które wnosiły cenną wiedzę do dziedziny fizjologii oraz patologii mowy.

Jego dorobek literacki obejmował prace przygotowane w wielu językach: polskim, niemieckim, rosyjskim oraz francuskim, co świadczy o szerokim zasięgu jego badań i wpływie na międzynarodową społeczność naukową.

Wybrane prace

W poniższym zestawieniu znajdują się niektóre z wybranych prac Władysława Ołtuszewskiego, które pokazują jego wkład w rozwój medycyny, szczególnie w obszarze neurologii oraz terapii zaburzeń mowy.

• Zapalenie opon mózgordzeniowych (meningitis cerebro-spinalis). Gazeta Lekarska 27, s. 94 (1879),
• Przypadek ciała obcego oskrzela. Gazeta Lekarska (1879),
• Dwa przypadki porażeń mięśni krtani. Gazeta Lekarska (1883),
• Koordynacyjny skurcz głośni. Gazeta Lekarska 5, ss. 977-984 (1885),
• Połowiczny zupełny paraliż krtani powiklany paraliżem nerwów mózgowych. Medycyna 15, ss. 333-339 (1887),
• Przyczynek do działania kwasu mlecznego w gruźlicy krtani. Medycyna 15, ss. 97-104 (1887),
• Ein Beitrag zur Wirkung der Milchsäure bei Tuberculose des Kehlkopfs. Deutsche med. Wchnschr 14 (8), ss. 146-149 (1888),
• De l’emploi de l’acide lactique dans la tuberculose du larynx. Revue de Laryngologie (1888),
• Przypadek grzybicy gardzieli włoskowcowej (Mycosis pharyngis leptothricia). Gazeta Lekarska 8, ss. 83-85 (1888),
• Przyczynek do rozpoznawania i leczenia przymiotu krtani. Gazeta Lekarska 8, ss. 968; 1000 (1888),
• O zboczeniach mowy; jąkaniu i bełkotaniu. Medycyna 20, ss. 429; 450; 481; 494; 510 (1892),
• Przyczynek do nauki o zboczeniach mowy. Medycyna 21-26 (1893-1899),
• Przyczynek do nauki o zboczeniach mowy (logopatologii). Medycyna 21, ss. 819; 843; 863; 883; 903 (1893),
• Fizyologia dźwięków alfabetu polskiego. Medycyna 21, ss. 189-194 (1893),
• Abriss der Physiologie der Sprache mit besonderer Berücksichtigung der Laute des polnischen Alphabets. Medizinisch-pädagogische Monatsschrift für die gesammte Sprachheilkunde ss. 161; 210 (1893),
• Przyczynek do nauki o zboczeniach mowy (logopatologii). Medycyna 22, ss. 771; 796; 814; 835 (1894),
• Psychofizyologia mowy (psychophysiologie du langage). Medycyna 22, ss. 189-195 (1894),
• Psycho-Physiologie der Sprache. Medizinisch-pädagogische Monatsschrift für die gesammte Sprachheilkunde ss. 290-297 (1894),
• Przyczynek do nauki o zboczeniach mowy (logopatologii). Medycyna 23, ss. 845; 861; 885; 905 (1895),
• O stosunku rozwoju mowy u dziecka do jego inteligencyi. Medycyna 24, ss. 121; 150 (1896),
• Freund (sic!) Głuchota i głuchota wyrazowa. Przyczynek do rozpoznawania tak zwanej niemoty czuciowej podkorowej, 1895, str. 115. (Recenzja). Medycyna 24 (27) ss. 639-41 (1896),
• Rozwój mowy u dziecka i stosunek togo rozwoju do jego inteligencyi. Księgarnia E. Wendego, 1896,
• Ogólne uwagi nad zboczeniami mowy. Przegląd Lekarski 35, ss. 469-471 (1896),
• Die geistige und sprachliche Entwickelung des Kindes. Medizinisch-pädagogische Monatsschrift für die gesammte Sprachheilkunde ss. 197; 257 (1896),
• Ogólne uwagi o zboczeniach mowy. Gazeta Lekarska 17, ss. 1382; 1420 (1897),
• Die geistige und sprachliche Entwickelung des Kindes. Fischer, Berlin 1897,
• O znaczeniu ośrodków skojarzeniowych Flechsig’a dla badań nad rozwojem umysłu, mowy, psychologii mowy oraz nauki o niemocie. Medycyna 25, ss. 551; 577; 604 (1897),
• Psychologia oraz filozofia mowy. Druk K. Kowalewskiego, 1898,
• Spastische Aphonie. Therapeutische Monatshefte 12, ss. 89-93 (1898),
• Allgemeiner kurzer Abriss über die Sprachstörungen. Therapeutische Monatshefte 12, ss. 262; 327 (1898),
• Naukowe i praktyczne znaczenie logopatologii. Kronika lekarska 20, ss. 317; 377 (1899),
• Niedorozwój psychiczny i jego stosunek do różnych kategoryi zboczeń mowy. Gazeta lekarska 19, ss. 1118; 1149; 1179 (1899),
• Von dem Verhältniss der infantilen Cerebrallähmung zu verschiedenen Kategorien von Sprachstörungen. Therapeutische Monatshefte 14, ss. 196; 252 (1900),
• Krótki szkic historyczny nauki o zboczeniach mowy oraz obecne jej zadanie. Medycyna 28, ss. 984; 1007 (1900),
• Psychologie und Philosophie der Sprache. Medizinisch-pädagogische Monatsschrift für die gesammte Sprachheilkunde 10, ss. 97; 140 (1900),
• Niemota, bełkotanie, mowa nosowa i jąkanie: istota, przyczyny i leczenie tych chorób oraz hygjena mowy. Nakł. M. Arcta, 1901,
• Psychologie und Philosophie der Sprache. Fischer, 1901,
• Zwyrodnienie psychiczne i jego stosunek do różnych kategoryi zboczeń mowy. Gazeta lekarska 21, ss. 1210; 1242 (1901),
• O zboczeniach mowy przy niedorozwoju psychicznym. Przegląd Lekarski 40, ss. 42; 56 (1901),
• Zboczenia mowy: niemota, bełkotanie, mowa nosowa i jąkanie: z rysunkami w tekście. Nakładem M. Arcta, 1902,
• „Jąkanie (łac. Balbuties), zboczenie mowy”. W: Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana T. XXXII. Warszawa, 1902 ss. 790-792,
• Kilka słów o etyologii zboczeń mowy. Przegląd Lekarski 42 (3), ss. 29-31 (1903),
• Bericht über die zehnjährige wissenschaftliche und praktische Thätigkeit der Warschauer Heilanstalt für Sprachstörungen. Medizinisch-pädagogische Monatsschrift für die gesammte Sprachheilkunde 13, ss. 33-40 (1903),
• Przyczynek do ważności objektywnej metody badania przy dyzartryach kurczowych; patogeneza i leczenie afonii spastycznej oraz głosu falsetowego. Medycyna 32, ss. 212; 234 (1904),
• Niedorozwój psychiczny: (idjota, głuptak, zacofany): istota, zapobieganie i leczenie. Nakł. i drukiem M. Arcta, 1905,
• Die psychische Entartung und deren Verhältnis zu verschiedenen Kategorien von Sprachstörungen. Therapeutische Monatshefte 19, ss. 352-356; 414-418 (1905),
• Szkic nauki o mowie i jej zboczeniach: (niemota, bełkotanie, mowa nosowa, jąkanie itp.) oraz hygiena mowy. Nakł. Biblioteki Lekarskiej, 1905,
• Obrazy patologii mowy w świetle nauki współczesnej, oraz zasady leczenia zboczeń mowy. Gazeta Lekarska 25, ss. 53; 85; 131; 157; 177 (1905),
• Von der Sprache und deren Abweichungen nebst der Hygiene der Sprache. W: Hermann Gutzmann: Sprachstörungen und Sprachheilkunde: Beiträge zur Kenntnis der Physiologie, Pathologie und Therapie der Sprache. S. Karger, 1908,
• Abriss der Lehre von den Sprachstörungen: Aphasie und Anarthrie wie auch Dysphasie und Dysarthrie. Medizinisch-pädagogische Monatsschrift für die gesammte Sprachheilkunde 18 ss. 1-; 38-; 68-; 97-122 (1908),
• Wyniki naukowej i praktycznej działalności w Warszawskim zakładzie dla zboczeń mowy w ciągu 20 l. jego istnienia. Medycyna i Kronika Lekarska 47 (39), ss. 778-84 (1912),
• Zarys dziejów powszechnych rozumowanych: próba socyologii stosowanej do dziejów : tak zwana historya starożytna i wieki średnie. Nakładem Księgarni E. Wende i S-ka, 1913,
• Kilka uwag o istocie chorób mowy, podstawie ich leczenia i otrzymanych wynikach leczniczych. Gazeta Lekarska 53 (3-4), ss. 25-26, 41-46 (1919),
• „Higjena mowy”. W: Higjena szkolna. Warszawa, 1921 ss. 365-383.

---

Oceń: Władysław Ołtuszewski

---