Zbigniew Pilawski

---

Życiorys

Okres przed II wojną światową

Zbigniew Pilawski zobaczył świat w 1922 roku, w Lublinie, w rodzinie, której członkowie pielęgnowali wartości patriotyczne. Był synem Aleksandra oraz Klementyny z Paprockich. Jego ojciec brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej (1919–1920), natomiast dziadek Józef Pilawski był powstańcem z 1863 roku. Gdy Aleksander Pilawski przeszedł na emeryturę z wojska, rodzina osiedliła się w Rudniku nad Sanem, gdzie ojciec pracował jako urzędnik w instytucji bankowej, a syn kształcił się w szkole powszechnej.

Po pomyślnym ukończeniu szkoły podstawowej, kontynuował edukację w Państwowym Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego w Nisku. Gimnazjalna drużyna harcerska, która tam funkcjonowała, przybrała nazwę Czarnieckiego w chwili odzyskania niepodległości w 1918 roku. Zbigniew Pilawski pragnąc zaszczepić ideę harcerską na rudnickiej ziemi, stworzył zastęp, który początkowo działał niezależnie, ale z czasem został zarejestrowany w Kwaterze Głównej ZHP i włączony do hufca w Stalowej Woli, gdzie objął funkcję drużynowego. Po pięciu miesiącach szkolenia zorganizował w Rudniku pierwsze harcerskie przyrzeczenie, które odbyło się przy pomniku uczczenia uczestników powstania styczniowego, dokładnie w dniu 76. rocznicy jego wybuchu.

II wojna światowa

W 1939 roku, w momencie wybuchu II wojny światowej, Zbigniew miał zaledwie 17 lat i aktywnie uczestniczył w obronie kraju, pełniąc rolę obserwatora, który znajdował się na dachu szkoły powszechnej. W latach 1941–1944 zaangażował się w działalność konspiracyjną w ruchu oporu na Podkarpaciu. Jego początki w Związku Walki Zbrojnej, a później w Armii Krajowej pod pseudonimami Jastrzębiec i Ostoja, były związane z licznymi akcjami dywersyjnymi. Uczestniczył w operacjach, takich jak rozbicie ochrony Wehrmachtu przy tartaku w Łętowni, czy przejęcie magazynów broni w Sarzynie. Brał również udział w dostarczaniu broni dla oddziału Kmicica oraz w likwidacji kolaborantów gestapo w Stalowej Woli, zabezpieczając jednocześnie przeprawy z bronią przez San oraz odbierając zrzuty w Bojanowie.

W 1944 roku, już jako żołnierz Ludowego Wojska Polskiego, dołączył do 1 Armii WP (3 Dywizja Piechoty). Zaciągnął się do walki pod Warszawą, gdzie brał udział w forsowaniu Wisły i wyzwalaniu stolicy oraz w przełamywaniu Wału Pomorskiego, a także w bitwie o Kołobrzeg, gdzie został ranny. Jego odwaga i determinacja koncentrowały się także na forsowaniu Odry oraz podczas operacji berlińskiej (zob. działania bojowe 3 Dywizji Piechoty).

Studia medyczne

Po zakończeniu konfliktu Zbigniew Pilawski otrzymał napotkane skierowanie z wojska na studia medyczne, które podjął w Lublinie na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej. Uczelnia ta zainaugurowała swoją działalność 14 stycznia 1945 roku, oferując szeroki wachlarz wydziałów, w tym lekarski, przyrodniczy, rolny i weterynaryjny. Po demobilizacji w 1948 roku, Zbigniew przeniósł się do Szczecina, gdzie w marcu tego samego roku powołano do życia Akademię Lekarską, będącą trzecią wyższą uczelnią w tym mieście. W tym okresie zaledwie 60 studentów czwartego roku rozpoczęło naukę w Szczecinie. Pilawski ukończył studia i zdobył dyplom lekarza w 1951 roku.

Praca w Pomorskiej Akademii Medycznej

Stanowiska i tytuły

Swoją karierę w Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie Zbigniew Pilawski rozpoczął w 1949 roku na stanowisku asystenta w Zakładzie Anatomii Patologicznej. Jego dalsza droga naukowa obfitowała w sukcesy i tytuły, które zdobywał w latach:

• 1957 – uzyskanie specjalizacji w ginekologii i położnictwie,
• 1959 – obrona doktoratu,
• 1978 – tytuł profesora zwyczajnego.

W kolejnych latach pełnił różne ważne funkcje w strukturach uczelni, a w szczególności:

• 1951–1958 – starszy asystent w Klinice Położnictwa i Chorób Kobiecych,
• 1958–1959 – ordynator Oddziału Położniczo-Ginekologicznego w Szpitalu Miejskim w Stargardzie Szczecińskim,
• 1960–1971 – adiunkt (ponownie w PAM),
• 1971–1972 – docent oraz kierownik Kliniki Położnictwa i Chorób Kobiecych, po śmierci doc. Mikołaja Prochorowa,
• 1972–1975 – kierownik Kliniki Ginekologii Operacyjnej oraz wicedyrektor Instytutu Ginekologii i Położnictwa,
• od 1976 – dyrektor Instytutu.

Oprócz tego, Zbigniew Pilawski był konsultantem wojewódzkim i regionalnym w swojej specjalizacji, a także założył oddział Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego, pełniąc w nim rolę przewodniczącego, oraz przez długi czas był opiekunem Studenckiego Towarzystwa Naukowego PAM.

Tematyka pracy naukowej i klinicznej

Jego prace naukowe koncentrowały się na szeregu istotnych zagadnień, takich jak:

• chirurgiczna rekonstrukcja przemieszczeń narządów płciowych (zob. zaburzenia statyki narządu rodnego),
• wysiłkowe nietrzymanie moczu,
• onkologia szyjki macicy,
• diagnostyka oraz leczenie nowotworów jajnika (oszczędzającego narząd).

Publikacje

Zbigniew Pilawski był autorem lub współautorem ponad 180 publikacji naukowych, choć niektóre źródła podają, że liczba jego prac naukowych osiągnęła nawet 134. Wśród jego znakomitych dzieł znajdują się m.in.:

• Czynność wewnątrzwydzielnicza jajników po usunięciu macicy, Ginekologia Polska 1960,
• Hemodynamika jajników a ich reaktywność (monografia) PWN 1966,
• Influence of Ovarian Hyperemia on Ovulation w: Zbornik Radova Sestog Kongresa Ginekologa-Opstetricara Jugoslawije u Zagrebu, 1968,
• Różnice relacji czasowej wystąpienia jajeczkowania po kopulacji u królic w zależności od pory roku, Folia Biologica 1969,
• Obserwacje nad pewnymi czynnikami środowiskowymi wpływającymi na indukowaną owulację u królic, Zoologica Polonica 1970.

Odznaczenia i wyróżnienia

W swoim życiu Zbigniew Pilawski został wyróżniony wieloma znaczącymi medalami i odznaczeniami, co świadczy o jego nieprzeciętnych osiągnięciach oraz oddaniu dla sprawy narodowej. Wśród najważniejszych wyróżnień znajdują się:

• Złoty Krzyż Zasługi,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Walecznych,
• Krzyż Armii Krajowej,
• Krzyż Partyzancki.

Oprócz wyżej wymienionych odznaczeń, Zbigniew Pilawski otrzymał również szereg medali, które podkreślają jego wkład w walki na rzecz niepodległości i wolności. Oto lista tych medali:

• Medal „Zasłużonym na Polu Chwały”,
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945,
• Medal „Za wyzwolenie Warszawy”,
• Medal „Za udział w walkach o Berlin”,
• Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk,
• Odznaka Gryfa Pomorskiego,
• Medal „Za Zasługi dla Ziemi Szczecińskiej”.

Życie rodzinne

Zbigniew Pilawski był osobą obdarzoną niezwykłymi zainteresowaniami oraz bogatym życiem rodzinnym. Był żonaty zHaliną Pilawską, która również miała znaczący wkład w historię naszego kraju. Halina, będąca studentką pierwszego rocznika na Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, w czasie II wojny światowej działała jako łączniczka Armii Krajowej. Uczestniczyła w powstaniu warszawskim, co spotkało się z dużym uznaniem. Po wojnie osiągnęła wysokie stanowisko naukowe, zostając profesorem doktor habilitowanym oraz kierownikiem Katedry Medycyny Społecznej na PAM.

W ich małżeństwie przyszły na świat dwoje dzieci: syn Maciej, który urodził się w 1953 roku, oraz córka Beata, która przyszła na świat w 1955 roku. Pilawski był również zapalonym wędkarzem, czerpiąc radość z obcowania z naturą w swoim wolnym czasie.

Upamiętnienie

Pamięć o Zbigniewie Pilawskim wciąż pozostaje żywa, zarówno w Szczecinie, jak i w Rudniku nad Sanem, miejscu jego dzieciństwa. Na cmentarzu parafialnym w Rudniku, zgodnie z jego oczekiwaniami, spoczywa obok Józefa Pilawskiego, powstańca styczniowego, oraz Aleksandra, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej, jak również matki i siostry, która zginęła w powstaniu warszawskim jako łączniczka AK. Przy jego grobie regularnie odbywają się warty honorowe, organizowane przez miejscowy szczep harcerski z okazji różnych uroczystości, takich jak inauguracja roku harcerskiego.

W ceremoniach tych uczestniczyła jego żona, Halina Pilawska, która otrzymała tytuł druhny honorowej. Tablica upamiętniająca wojenne zasługi Zbigniewa Pilawskiego usytuowana jest obok podobnych upamiętnień dla innych zasłużonych lekarzy wojskowych, Adama Mokrzyckiego i Mieczysława Kusto. Opis jego niezwykłych osiągnięć, razem z portretem, znajduje się w dokumencie pt. „Rejestr Bohaterów I Walk o Polskę w Regionie”, stworzonym przez ZHP Szczep Harcerski „Puszcza” nr 10 im. ppłk Waleriana Młyńca w Rudniku nad Sanem. W Rudniku działa 52 Drużyna Harcerska, która również nosi jego imię.

Na szczecińskim Cmentarzu Centralnym zasadzono „Drzewko Pamięci” poświęcone Zbigniewowi Pilawskiemu:

Taka pamięć to budowanie tożsamości naszego miasta. Miasto podobnie jak i człowiek bez pamięci jest tylko pustą wydmuszką, bańką mydlaną na wietrze. Człowiek bez przeszłości to i wielokrotnie człowiek bez przyszłości.

Andrzej Łazowski, który był inicjatorem akcji „Drzewka Pamięci”, zauważył, że dęby sadzone w różnych zakątkach szczecińskiego cmentarza-ogrodu upamiętniają ludzi, których biografie tworzą:

…syntetyczny skrót dziejów Polski – od kresowych dworów i budowę Gdyni, przez wojnę i okupację z dramatem września 1939, tragedię żydowskich gett, bestialstwo hitlerowskich obozów zagłady, hekatombę powstania warszawskiego, przez wysiłek odbudowy, meandry emigracji, gorzkie poczucie braku wolności i upór codziennego działania, po nadzieję, jaką dał nam Jan Paweł II, i eksplozję „Solidarności”.

---

Oceń: Zbigniew Pilawski

---