Henryk Maruszczak

---

Życiorys

Henryk Maruszczak poświęcił całe swoje życie pracy naukowej i twórczej, związując je z Uniwersytetem Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. To tutaj ukończył studia geograficzne, stając się jednym z pierwszych absolwentów tej uczelni. Już od 1946 roku był zatrudniony w Uniwersytecie, pracując tam aż do przejścia na emeryturę w 1993 roku. W trakcie swojej kariery przeszedł wszystkie szczeble awansu zawodowego, a także pełnił różnorodne funkcje administracyjne. Przez wiele lat kierował Zakładem Geografii Fizycznej oraz sprawował funkcje prodziekana Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi w latach 1958-1960, a także dyrektora Instytutu Nauk o Ziemi w latach 1972-1978.

Z czasem zainteresowania naukowe H. Maruszczaka ewoluowały i rozszerzały się na coraz to nowe obszary badawcze. Jego prace obejmowały takie dziedziny jak geografia społeczno-ekonomiczna, regionalna, historyczna, a także geografia fizyczna, paleogeografia, geomorfologia oraz geoarcheologia i historia geografii. W każdej z tych specjalizacji pozostawił znaczący, doceniany dorobek publikacyjny, który do dziś jest często cytowany. Wiele jego prac można uznać za pionierskie i oryginalne, wyznaczające nowe kierunki dla przyszłych badaczy geografii.

W badaniach naukowych szczególne znaczenie miała problematyka lessowa. Profesor Maruszczak interesował się między innymi litologią, stratygrafią i typologią lessów, a także zagadnieniami morfogenezy tych osadów i metodologią ich badań zarówno terenowych, jak i laboratoryjnych. Przygotowany przez niego schemat stratygrafii lessów polskich oraz ich korelacja z krajami sąsiednimi stanowi wiekowy fundament współczesnych badań dotyczących lessu.

Był inicjatorem oraz redaktorem dwutomowego opracowania pod tytułem „Podstawowe profile lessów w Polsce” (tom I – 1991, tom II – 2001), które stanowi kompendium wiedzy na temat 72 lokalizacji lessowych w Polsce. Publikacja ta jest podsumowaniem kilku dziesięcioletnich badań nad stratygrafią i paleogeografią polskich lessów. Warto zwrócić uwagę, że oba tomy zawierają obszerne artykuły wprowadzające autorstwa H. Maruszczaka, które podsumowują aktualny stan badań nad tymi zagadnieniami.

Współczesne próby rozpoznania rozmieszczenia pokryw lessowych w Polsce w dużej mierze są zgodne z tym, co przedstawił H. Maruszczak wiele lat temu, a regiony lessowe, które nazwał, są wciąż powszechnie używane w środowisku naukowym. Jego wkład w ujednolicenie i doprecyzowanie korelacji lito- i pedostratygraficznej lessów w odniesieniu do europejskiej strefy peryglacjalnej oraz globalnej stratygrafii plejstocenu jest nie do przecenienia.

Również ważnym aspektem jego badań były publikacje, które dążyły do uściślenia genezy lessów oraz rozróżnienia ich od osadów lessopodobnych. Maruszczak koncentrował się na litostratygrafii, a w ramach tych badań badał strefowe zróżnicowanie lessów wschodniej półkuli, identyfikując różne ich typy, takie jak lessy perydesertyczne, peryglacjalne i perymedyterrańskie. Jako autor wielu schematów stratygraficznych lessów, ich główne kryteria z upływem czasu były coraz bardziej rozbudowywane, w tym także o kryteria mineralogiczne i paleopedologiczne.

Wybitnym wątkiem zainteresowań Profesora Maruszczaka była morfogeneza lessowa, którą badał najpierw na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu, a później rozszerzył swoje analizy na inne obszary Europy Środkowej. Jego pierwsze prace, zasługujące na szczególne wyróżnienie, dotyczyły wykształcenia stoków nadbudowanych lessami.

Na koniec, warto także zaznaczyć, że H. Maruszczak był inicjatorem międzynarodowej współpracy Komitetu Badań Czwartorzędu PAN z Komisją Badań Okresu Czwartorzędowego Ukraińskiej Akademii Nauk w Kijowie, organizując kilka seminariów terenowych dotyczących korelacji lessów i utworów glacjalnych w Polsce i na Ukrainie.

Profesor Maruszczak był aktywnym członkiem Komitetu Nauk Geograficznych PAN w latach 1974-1982, a także Komitetu Badań Czwartorzędu w latach 1964-2006. Jego działalność została doceniona, gdy INQUA nadała mu tytuł honorowego członka tej organizacji za jego wkład naukowy i organizacyjny.

Kariera zawodowa

Henryk Maruszczak jest postacią, której kariera zawodowa odzwierciedla jego niezwykłe osiągnięcia w dziedzinie geografii. Jego historia zawodowa rozpoczęła się 1 marca 1946 roku, kiedy to podjął pracę na etacie kreślarza w Zakładzie Hydrologii i Melioracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

Już 1 grudnia 1946 roku, awansował na stanowisko zastępcy asystenta w Zakładzie Geografii Ogólnej UMCS. W 1949 roku ukończył studia geograficzne na tej uczelni, co otworzyło mu drzwi do dalszej kariery akademickiej.

W 1952 roku uzyskał stopień doktora nauk przyrodniczych, a trzy lata później, w 1955 roku, został mianowany docentem w Zakładzie Geografii Fizycznej Ogólnej UMCS. Jego intensywna praca naukowa została doceniona, kiedy w 1967 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego.

W 1977 roku Maruszczak awansował na stanowisko profesora zwyczajnego oraz objął funkcję kierownika Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii UMCS, gdzie pracował do 1993 roku. W okresie 1958-1960 pełnił także rolę prodziekana Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi na tej samej uczelni, a w latach 1972-1978 był dyrektorem Instytutu Nauk o Ziemi.

Jego intensywna działalność edukacyjna i naukowa została zakończona w 1993 roku, kiedy to przeszedł na emeryturę, pozostawiając po sobie trwały ślad w polskiej geografii i naukach przyrodniczych.

Ważniejsze publikacje

Henryk Maruszczak to wybitny autor, którego dorobek obejmuje ponad 300 prac naukowych, nie licząc raportów i recenzji. Dodatkowo, pełnił rolę redaktora lub współredaktora w 17 zbiorowych publikacjach. Jego najważniejsze osiągnięcia to:

• Mapa geomorfologiczna województwa lubelskiego w skali 1:600.000 (1972),
• Bułgaria (1971) – monografia geograficzna,
• Wyżyny Lubelsko-Wołyńskie (1972) – rozdział w Geomorfologii Polski, t. 1 pod red. M. Klimaszewskiego,
• Arkusz „Lublin” Przeglądowej Mapy Geomorfologicznej Polski w skali 1:500.000 (1980),
• Podstawowe profile lessowe I (1991) – redakcja monografii,
• Podstawowe profile lessowe II (2001) – redakcja monografii.

Upamiętnienie

Henryk Maruszczak jest uznawany za jednego z głównych inicjatorów lubelskiego ośrodka geograficznego, który znacząco wpłynął na rozwój badań geograficznych w regionie. Jego osiągnięcia obejmują także współtworzenie lubelskiej szkoły badania lessów, co było istotnym wkładem w naukę geograficzną. Dzięki jego wysiłkom, badania nad lessami zyskały na znaczeniu oraz precyzji, przyciągając uwagę wielu naukowców oraz studentów. Jego praca oraz pasja do geografii pozostawiły trwalszy ślad w tej dziedzinie.

---

Oceń: Henryk Maruszczak

---