Jan Wincenty Bandtkie

---

Życiorys

Jan Wincenty Bandtkie przyszedł na świat w Lublinie jako syn Jana Samuela (kupca pochodzenia niemieckiego, osiadłego w tym mieście) i Anny Marii z Noacków; był również bratem Jerzego Samuela. W 1794 roku rozpoczął naukę w prywatnej szkole polsko-niemieckiej, a po jej zakończeniu kształcił się w Gimnazjum Św. Elżbiety we Wrocławiu. W latach 1803–1806 kontynuował edukację na uniwersytecie w Halle, gdzie przez dwa lata pełnił rolę lektora języka polskiego.

W 1806 roku przybył do Warszawy, gdzie podjął pracę jako aplikant (referendariusz) w tamtejszej regencji. Już w roku 1807 zajął stanowisko asesora warszawskiego sądu apelacyjnego. W 1808 został mianowany pisarzem aktowym, czyli notariuszem w tymże sądzie, a rok później, w 1809, objął posadę pisarza aktowego Księstwa Warszawskiego, pełniąc ją przez trzy dekady aż do 1843 roku.

W okresie 1808–1816 zainicjował swoją działalność pedagogiczną jako profesor w Szkole Prawa i Administracji w Warszawie, gdzie łączył rolę wykładowcy z dyrektorem szkoły. Po 1816 roku pełnił funkcję profesora prawa rzymskiego i polskiego na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim, będąc jednym z jego współorganizatorów. W 1811 roku wszedł w skład Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk, a następnie został pierwszym dziekanem tej szkoły w latach 1816-1831. Na obu uczelniach prowadził zajęcia z zakresu prawa rzymskiego, a od 1825 roku także z prawa polskiego.

Od 1812 roku był rzeczywistym członkiem Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk, a od 1816 roku członkiem korespondentem Krakowskiego Towarzystwa Naukowego oraz honorowym członkiem Uniwersytetu Wileńskiego. W 1812 roku przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego. W 1814 roku Uniwersytet w Królewcu uhonorował go tytułem doktora praw. Niedługo później, w 1819 roku, otrzymał dziedziczne szlachectwo wraz z przydomkiem Stężyński. Był również zaangażowany w działalność wolnomularską, osiągając IV stopień w dwóch lożach: Rycerze Gwiazdy oraz Świątynia Minerwy.

Jan Wincenty Bandtkie zmarł 7 lutego 1846 roku, a jego miejsce spoczynku znajduje się na warszawskim Cmentarzu ewangelicko-augsburskim przy ulicy Młynarskiej. Grobowiec jego oraz żony znajduje się w alei 18 nr 23/25, a pomniki grobowca stworzył Józef Manzel. W 1824 roku odznaczono go kawalerskim tytułem Orderu Świętego Stanisława 3. klasy.

Twórczość

Jan Wincenty Bandtkie był pionierem w opracowywaniu polskiej wersji Kroniki Galla Anonima, której pierwsze wydanie pochodzi z 1824 roku. Po jego śmierci, jego syn Kazimierz, wzorując się na wykładach ojca, wydał istotne dzieła prawnicze, takie jak Historia prawa polskiego w 1850 roku oraz Prawo prywatne polskie w 1851 roku.

Ważniejsze utwory

• Nowy słownik kieszonkowy polsko-niemiecko-francuski, Wrocław 1805 (wydanie anonimowe); następne edycje ukazały się w 1807 i 1820 roku, z poprawioną wersją wydaną w 1834 roku,
• De studio juris Polonici… Candidato dissertatio, Wrocław 1806; ostatni rozdział w polskiej wersji rozszerzonej ukazał się w Historii literatury polskiej F. Bentkowskiego w 1814 roku,
• Nouveau dictionnaire portatif françois-polonois et allemand, t. 2 (A-K) – 3 (L-Z), Wrocław 1807; nowe poprawione edycje publikowane były do 1838 roku,
• Vindiciae Juris Romani Justinianei, Wrocław 1808,
• Obrona Jana Zamoyskiego, Otwarcie Szkoły Nauk Prawa i Administracji w Warszawie, Warszawa 1811,
• Zbiór rozpraw o przedmiotach prawa polskiego, Warszawa 1812,
• Dissertatio historicojuridica, zawarta w pracach edytorskich,
• Uwagi o potrzebie nauki prawa w naszym kraju, Warszawa 1814,
• Lineamenta Juris Romani ad ordinem Institutionum Justiniani Imperatoris digesta, Warszawa 1816,
• Przemowa o urządzeniach naukowych teraźnijeszych, Warszawa 1817,
• Memoriał o prawie hipotecznym z 1818 roku, wydany w Warszawie w 1915 roku,
• O poważaniu dawniejszym w Polszcze prawników uczonych, przemowa adresowana do Wincentego Kraińskiego w 1825 roku,
• O Macieju Śliwnickim i księdze prawa powszechnego z 1825,
• Bibliografia prawa polskiego od najdawniejszych czasów do 1823 roku, Kraków 1825,
• Historia prawa polskiego, Warszawa 1850,
• Prawo prywatne polskie, Warszawa 1851,
• Rozprawy o prawie i sądownictwie karzącym, wydane pośmiertnie przez Augusta Heylmana w 1868 roku,
• Mowy polskie i łacińskie publikowane w sprawozdaniach Uniwersytetu Warszawskiego,
• Rozprawy publikowane w Pamiętnikach Warszawskich, Bibliotece Warszawskiej i innych zbiorach literackich.

Prace edytorskie

• Ius Culmense cum appendice privilegiorum et jurium selectorum, Warszawa 1814,
• M. Gallus: Chronicom ad fidem codicum, wydane na polecenie Regiae Societatis Philomathicae, Warszawa 1824,
• J. Ostroróg: Monumentum pro Reipublicae ordinatione, Warszawa 1831,
• Ius Polonicum, Warszawa 1831.

Listy i materiały

• List do S. Staszica z 18 kwietnia 1812, wydany w 1902 roku przez A. Kraushara,
• Listy do J. Zawadzkiego z 1815 i do Banku Polskiego z 1839 roku, wydane przez T. Turkowskiego w 1935 roku,
• Listy do J. Lelewela z lat 1818, opublikowane przez M. Łodyńskiego w 1958 roku,
• Zespół aktów kancelarii J. W. Bandtkiego, znajdujący się w Archiwum Wojewódzkim i Miasta Warszawy.

Literatura uzupełniająca

– Stanisław Kutrzeba, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 259–260. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0.

– T. 4: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1966, s. 220-222.

---

Oceń: Jan Wincenty Bandtkie

---