Janusz Opryński

---

Życiorys

Janusz Opryński jest postacią o bogatej karierze teatralnej, która rozpoczęła się jeszcze w czasach jego nauki w VIII Liceum Ogólnokształcącym w Lublinie, usytuowanym przy ulicy Podwale. To właśnie dzięki inspiracji, jaką otrzymał od nauczycielki języka polskiego, Opryński zyskał zainteresowanie teatrem oraz literaturą, a także nawiązał znajomość z Jackiem Brzezińskim, przyszłym aktorem Teatru Provisorium. W latach 1972–1976 studiował polonistykę na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

Podczas czwartego roku swoich studiów związał się z Teatrem Provisorium, który już wtedy działał w Akademickim Centrum Kultury „Chatka Żaka”. Jego reżyserski debiut przypadł na premierę spektaklu „W połowie drogi”, która miała miejsce w marcu 1976 i oparta była na powieści Witolda Gombrowicza „Ferdydurke”. Następną premierą, której był autorem, był spektakl „Nasza niedziela” (premiera – styczeń 1978), niestety zablokowany przez cenzurę. W okresie prac nad „Naszą niedzielą” nawiązał bliską współpracę z zespołem Teatru Ósmego Dnia.

W listopadzie 1979 roku podczas Forum Młodego Teatru w Toruniu, Opryński ogłosił swoje „22 tezy do przemyślenia”, które ukazały się w okolicznościowym biuletynie, a później zostały przedrukowane w tomie „Teatr Provisorium” wydanym w 1991 roku.

Oprócz tego, w Teatrze Provisorium zrealizował wiele spektakli, takich jak „Nie nam lecieć na wyspy szczęśliwe” (wrzesień 1979), „Pusta estrada” (maj 1981), „Wspomnienia z domu umarłych” (czerwiec 1983), „Pieśni przeklęte” (sierpień 1984), „Dziedzictwo” (grudzień 1985), „Ogrody” (czerwiec 1990), „Z nieba przez świat do samych piekieł” (maj 1992) i „Współczucie” (sierpień 1993).

W roku 1991, w Moguncji, Teatr Provisorium wespół z Teatrem Ósmego Dnia zrealizował spektakl plenerowy pod tytułem „Wschód”. Od 1995 roku Opryński pełni funkcję zastępcy dyrektora Centrum Kultury w Lublinie odpowiedzialnego za sprawy artystyczne. W 1996 roku, wraz z innymi osobami ze środowiska teatralnego Lublina, powołał do życia Festiwal „Konfrontacje Teatralne”, a aktualnie pełni funkcję dyrektora artystycznego.

Teatr Provisorium rozpoczął współpracę z Kompanią „Teatr” w 1996 roku, co skutkowało wspólnymi spektaklami aż do 2008 roku. Pierwszy z takich projektów nosił tytuł „Koniec wieku” (premiera 1996). Kolejny, „Ferdydurke” wg Witolda Gombrowicza (premiera październik 1998), zdobył ogromne uznanie i przyniósł twórcom siedemnaście nagród na międzynarodowych festiwalach teatralnych. Inne wspólne projekty to „Sceny z życia Mitteleuropy” (2001), „Do piachu” (luty 2003), „Trans-atlantyk” (październik 2004) i „Homo Polonicus” (marzec 2008).

W 2007 roku Opryński nawiązał współpracę z Fundacją Kresy 2000, realizując spektakl „Klątwa” wg Stanisława Wyspiańskiego. Równocześnie, od 2009 roku, realizował projekt „Jak żyć” – cykl spotkań z filozofami oraz intelektualistami, w ramach którego odbyły się wykłady Cezarego Wodzińskiego „Próby z Dostojewskim”, gdzie prezentowane były fragmenty nowego tłumaczenia „Braci Karamazow”, które Opryński adaptował do swojego przedstawienia.

W 2010 roku wraz z Witoldem Mazurkiewiczem, Jackiem Brzezińskim, Jarosławem Tomicą i Michałem Zgietem, Janusz Opryński został uhonorowany Nagrodą Ministra Kultury za zasługi dla polskiej kultury. W sierpniu 2010 roku zrealizował także całonocne czytanie powieści Isaaca Bashevisa Singera „Sztukmistrz z Lublina”, które miało miejsce na dziedzińcu Archiwum Państwowego w Lublinie.

W czerwcu 2011 roku światło dzienne ujrzał spektakl „Bracia Karamazow”, zrealizowany przez Teatr Provisorium, który zyskał miano jednego z najważniejszych wydarzeń teatralnych sezonu 2010/2011, zdobywając liczne nagrody. Opryński otrzymał wiele wyróżnień, zarówno lokalnych, jak Nagrodę Ambasadora Województwa Lubelskiego, jak i ogólnopolskich, a TVP KULTURA obdarzyła go tytułem „Gwarancji Kultury” w 2012 roku. Miesięcznik „Teatr” przyznał mu nagrodę imienia Konrada Swinarskiego za sezon 2010/2011.

Od powstania Rady Kultury Miasta Lublin w 2012 roku Opryński jest jej członkiem. W marcu 2013 roku zajął się konsultacją reżyserską koncertu Teatru Starego w Lublinie pt. „Wieczorem”. We wrześniu 2013 roku miała miejsce premiera spektaklu „Lód” według powieści Jacka Dukaja, a w lutym 2016 roku premiera jego najnowszego spektaklu „Punkt Zero: Łaskawe”, opartego na fragmentach powieści Jonathana Littella „Łaskawe” oraz na cytatach z dwóch książek Wasilija Grossmana – „Życie i los” i „Wszystko płynie”.

Najważniejsze inscenizacje

Janusz Opryński jest znanym reżyserem, który w swojej karierze zaprezentował szereg wybitnych inscenizacji teatralnych. Poniżej przedstawiono listę jego najważniejszych dzieł, które zyskały uznanie zarówno wśród krytyków, jak i widzów.

• W połowie drogi w oparciu o Ferdydurke Witolda Gombrowicza,
• Nasza niedziela (1978),
• Nie nam lecieć na wyspy szczęśliwe (1979),
• Pusta estrada (1981),
• Wspomnienia z domu umarłych (1983) w oparciu o wspomnienia Gustawa Herlinga-Grudzińskiego Inny świat,
• Pieśni przeklęte (1984),
• Dziedzictwo (1985),
• Ogrody (1990),
• Wschód (1991),
• Z nieba przez świat do samych piekieł (1992),
• Współczucie (1993),
• Tańcz póki możesz (1994) Teatr Ósmego Dnia – konsultacja reżyserska,
• Koniec wieku według Dżumy Camusa (1996),
• Ferdydurke (1998),
• Sceny z życia Mitteleuropy na podstawie Niepokojów wychowanka Törlessa Roberta Musila (2001),
• Do piachu według Tadeusza Różewicza (2003),
• Portiernia (2004) Teatr Ósmego Dnia – konsultacja reżyserska,
• Trans-atlantyk w oparciu o powieść Witolda Gombrowicza (2004),
• Klątwa według Stanisława Wyspiańskiego (2007),
• Homo Polonicus Krystiana Piwowarskiego (2008),
• Sztukmistrz z Lublina czytanie tekstu Isaaca Bashevisa Singera (2010),
• Bracia Karamazow w oparciu o powieść Fiodora Dostojewskiego (2011),
• Wieczorem (2013) Teatr Stary w Lublinie – konsultacja reżyserska,
• Lód w oparciu o powieść Jacka Dukaja (2013),
• Punkt Zero: Łaskawe w oparciu o powieść Jonathana Littella Łaskawe (2016).

Najważniejsze nagrody i odznaczenia

Janusz Opryński to postać, która zdobyła liczne wyróżnienia i nagrody w dziedzinie kultury. Jego osiągnięcia w teatrze oraz działalność artystyczna zasługują na szczególne uznanie.

• Nagroda Prezydenta Miasta Lublin w dziedzinie kultury za rok 1996,
• Nagroda Artystyczna Miasta Lublin przyznana w 1998 roku,
• Nagroda im. Stanisława Ignacego Witkiewicza, którą otrzymał z Teatrem Provisorium, przyznana przez Sekcję Krytyków Teatralnych Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego w 2002 roku,
• Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, nadany w 2005 roku,
• Nagroda Ministra Kultury za zasługi dla polskiej kultury w 2010 roku,
• Nagroda Ambasadora Województwa Lubelskiego, również przyznana w 2010 roku,
• Nagroda im. Konrada Swinarskiego za sezon 2010/2011 w kategorii Teatr, przyznawana przez miesięcznik „Teatr”,
• Nagroda TVP Kultura – „Gwarancja Kultury 2012” w dziedzinie Teatr,
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis” z okazji 40-lecia pracy artystycznej, nadany w 2016 roku,
• Nagroda Okolicznościowa Prezydenta Miasta Lublin z okazji 40-lecia pracy artystycznej, także w 2016 roku.

---

Oceń: Janusz Opryński

---