Dom mansjonarski, znany również jako mansjonaria lub dom wikariuszy, to niezwykły przykład architektury XV wieku, który zachwyca swoją historią i znaczeniem.
Ten zabytek znajduje się w historycznym zespole dawnego kościoła farnego pod wezwaniem św. Michała, usytuowanym na Starym Mieście w Lublinie, przy ulicy Archidiakońskiej 9.
W kolejnych latach budynek przeszedł liczne przebudowy, które przekształciły jego pierwotny wygląd. Przed wybuchem II wojny światowej, pełnił różne funkcje, w tym był wykorzystywany jako kamienica czynszowa.
Obecnie dom mansjonarski funkcjonuje jako samodzielne mieszkanie, co świadczy o jego adaptacji do nowoczesnych potrzeb, jednocześnie zachowując ślady swojej bogatej historii.
Historia budynku
Pierwotnie w tym miejscu istniała XV-wieczna baszta, która stanowiła część miejskich murów. Posiadała furtę prowadzącą z lubelskiego zamku do fary zlokalizowanej na Starym Mieście. W XVI wieku, po powołaniu grupy mansjonarzy – duchownych, którzy mieli zadanie stałego rezydowania przy katedrach, kolegiatach i ważniejszych parafiach, baszta została przebudowana na kamienicę mieszkalną, co znacząco zmieniło jej pierwotny charakter.
Frontowa część mansjonarzy zdobiona jest trójkątnym tympanonem z płaskorzeźbą przedstawiającą Chrystusa Salvadora. Tego rodzaju element architektoniczny został umieszczony nad drzwiami wejściowymi w momencie, gdy miała miejsce rozbiórka fary. Jak podaje „Przewodnik po Lublinie” autorstwa Bernarda Nowaka, tympanon pochodzi z rozebranych murów kościoła św. Michała. W połowie XIX wieku, gdy stan budynku był nie do zniesienia, architekt Antonio Corazzi podjął się ratować tympanon, przenosząc go na Wieżę Trynitarską, gdzie do dziś znajduje się jego oryginalna wersja. W latach 50. XX wieku na domu mansjonarskim zainstalowano również odlew tego wyjątkowego elementu.
W 1928 roku kamienicę nabył Majer Rat, a po jego śmierci dziedziczyli ją jego synowie: Izrael i Icek, oraz córki Szajndla Rozenblat i Serka Krasnosielska. Spośród rodziny, II wojnę światową przetrwała jedynie Chana Rat, córka Icka Rata. Polska Rzeczpospolita Ludowa nie odebrała jej prawa własności, a nieruchomość została sprzedana Annie Sokołowskiej i Eugenii Godlewskiej za 1400 tys. złotych. W przełomie lat 80. i 90. XX wieku dom kupili Marek Cegielski oraz Jerzy Kostka, a następnie w połowie lat 90. nieruchomość ta została wykupiona i wyremontowana przez Janusza Palikota.
Na przełomie 2008 roku, przed budynkiem, w sąsiedztwie odrestaurowanych fundamentów kościoła św. Michała, ustawiono makietę dawnej lubelskiej fary, wykonaną z brązu w skali 1:40, co stanowi ważny akcent upamiętniający historyczną architekturę tego miejsca.
Przypisy
- a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo lubelskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 18.05.2009 r.]
- B. Łach: Region IPA Jasłow w Kozłówce oraz Lublinie. IPA Podkarpacie, 29.05.2022 r. [dostęp 23.09.2023 r.]
- Konrad Goral: Plac do poprawki. Polska Press sp. z o.o, 14.12.2008 r. [dostęp 27.09.2023 r.]
- Jarmark Jagielloński w Lublinie: Kościół farny pw. św. Michała. [dostęp 19.05.2009 r.]
- Lubelski Ośrodek Informacji Turystycznej: Ciekawe miejsca w Lublinie - inne obiekty. [dostęp 19.05.2009 r.]
- Gazeta Wyborcza Lublin: Tympanon z Chrystusem. [dostęp 19.05.2009 r.]
- Gazeta Wyborcza Lublin: Właściciele Domu Wikariuszy. [dostęp 19.05.2009 r.]
- Lublin - przewodnik (praca zbiorowa). Redakcja tekstów, układ, dobór ilustracji i zestawienie indeksów: Bernard Nowak. Test, Lublin 2000, ISBN 83-7038-169-3
Pozostałe obiekty w kategorii "Kamienice i domy":
Kamienica Chociszewska w Lublinie | Kamienica przy ulicy Archidiakońskiej 3 w Lublinie | Kamienica przy ulicy Archidiakońskiej 6 w Lublinie | Kamienica przy ulicy Archidiakońskiej 7 w Lublinie | Kamienica Klonowica w Lublinie | Kamienica Konopniców w Lublinie | Kamienica przy ulicy Złotej 5 w Lublinie | Kamienica Rynek 11 w Lublinie | Kamienica Rynek 10 w Lublinie | Kamienica Rynek 4 w Lublinie | Kamienica Rynek 7 w Lublinie | Kamienica Pod Lwami w Lublinie | Kamienica Lubomelskich w Lublinie | Kamienica Muzyków w Lublinie | Kamienica przy ulicy Archidiakońskiej 4 w Lublinie | Kamienica przy ulicy Archidiakońskiej 5 w Lublinie | Kamienica Wieniawskich w Lublinie | Kamienica Rynek 3 w Lublinie | Żydowski Dom Starców i Sierot w Lublinie | Kamienica Rynek 5 w LublinieOceń: Dom mansjonarski w Lublinie