Żydowski Dom Starców i Sierot w Lublinie, zwany również „Ochronką”, to niezwykły budynek z bogatą historią, usytuowany w sercu Starego Miasta przy ulicy Grodzkiej 11. Obiekt ten pierwotnie pełnił funkcję plebanii parafii kościoła farnego, jednak po likwidacji parafii zyskał nową rolę jako instytucja dla społeczności żydowskiej w Lublinie.
W ciągu lat budynek przeszedł przez różne etapy swojego istnienia: początkowo był miejscem dla lubelskich Żydów, a później przekształcił się w komunalny dom starców oraz dom dziecka. Obecnie, od 1970 roku, stanowi siedzibę Młodzieżowego Domu Kultury „Pod Akacją”. To miejsce, które nie tylko zachowuje pamięć o przeszłości, ale także pełni ważną rolę w lokalnej społeczności jako ośrodek kultury i edukacji.
Usytuowany w północno-wschodniej części Starego Miasta, Żydowski Dom Starców i Sierot zamyka od strony północnej plac Po Farze, tworząc w ten sposób przestrzeń, która jest świadkiem wielu historycznych wydarzeń i zmian, jakie zachodziły w tym rejonie przez lata.
Okres farny
Dawniej budynki te stanowiły część zabudowań towarzyszących kościołowi farnemu oraz cmentarzowi. Kościół ten został, według przekazów, fundowany przez Leszka Czarnego w 1282 roku. Niestety, brak odpowiednich źródeł historycznych uniemożliwia dokładne przedstawienie dziejów proboszcza działającego przy Farze. Warto jednak zwrócić uwagę na tragiczną sytuację, która miała miejsce w 1575 roku, kiedy to pożar zniszczył znaczną część Lublina, w tym zarówno sam kościół kolegiacki, jak i dominikański. W tym katastrofalnym wydarzeniu ucierpiały także budynki przykościelne, wśród których znajdowały się pierwotna plebania oraz szkoła parafialna.
Aktualny układ budynku plebanii, który zachował się do dziś, wykształcił się w Lublinie około połowy XVII wieku. Z uwagi na niewielką liczbę zachowanych źródeł, datacja ta pozostaje niezmienna. Co więcej, pierwsze zapisy archiwalne dotyczące starej plebanii pochodzą dopiero z XIX wieku, dostarczając wyjątkowo szczegółowych informacji o stanie budynku na przestrzeni ostatnich lat przed konfiskatą dóbr parafialnych przez Rząd Gubernialny lubelski.
W 1818 roku, kiedy formalnie utworzono diecezję lubelską, kapituła katedralna początkowo rezydowała przy kościele św. Michała aż do 1832 roku. Później przeniosła się do kościoła pojezuickiego. W tym okresie zabudowania parafialne były wynajmowane, z wyjątkiem plebanii, która pozostała domem dla biskupa Wojakowskiego, mając na to zgodę kapituły. Warto zwrócić uwagę, że kościół św. Michała, niestety, popadł w zapomnienie i zaniedbanie, co doprowadziło do jego rozbiórki w latach 1844–1852 na polecenie władz carskich.
Okres żydowski
W wyniku konfiskaty majątku Fary, która miała miejsce na przełomie lat 1869 i 1870, budynek ten przeszedł w ręce skarbu Królestwa Polskiego. Wkrótce po tym wydarzeniu, gmina żydowska przejęła obiekt i przekształciła go w przytułek dla dzieci żydowskich, znany później jako „Żydowski grodzki przytułek”. Znajdowały się tam pomieszczenia dedykowane sierotom, osobom kalekim oraz starcom.
W obiekcie mieściły się także biura Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Lublinie. Budynek pozostawał w rękach Żydów aż do 9 maja 1941, kiedy to został przejęty przez władze okupacyjne. Niestety, tragiczne wydarzenia miały miejsce 24 marca 1942, kiedy to hitlerowcy wywiezli sieroty, starców, kaleki oraz ich opiekunów na łąki na Tatarach, gdzie zostali rozstrzelani.
Od 1944
Po wyzwoleniu Lublina, obiekt przeszedł na własność lokalnego magistratu. W okresie od 1944 do 1946 roku, pełnił funkcję domu dla starców, natomiast w latach 1947 do 1970, w budynku znajdował się dom dziecka. Od 1970 roku, miejsce to jest siedzibą Młodzieżowego Domu Kultury „Pod Akacją”.
Na fasadzie budynku od strony ulicy Grodzkiej zamontowano tablicę upamiętniającą jego historyczne przeznaczenie. Wmurowano ją 9 listopada 1987 roku, z okazji 45. rocznicy likwidacji getta lubelskiego. Napis na tablicy głosi: „W tym budynku w latach 1862–1942 mieścił się żydowski Dom Sierot zw. «Ochronką», w dn. 24 III 1942r. hitlerowcy zamordowali wszystkie dzieci tego domu”.
Budynek ten znajduje się na Szlaku Pamięci Żydów Lubelskich, co czyni go ważnym punktem w kontekście historii społeczności żydowskiej w Lublinie.
Pozostałe obiekty w kategorii "Kamienice i domy":
Kamienica Rynek 3 w Lublinie | Kamienica Wieniawskich w Lublinie | Kamienica przy ulicy Archidiakońskiej 5 w Lublinie | Kamienica przy ulicy Archidiakońskiej 4 w Lublinie | Kamienica Muzyków w Lublinie | Kamienica Lubomelskich w Lublinie | Kamienica Pod Lwami w Lublinie | Kamienica Rynek 7 w Lublinie | Dom mansjonarski w Lublinie | Kamienica Chociszewska w Lublinie | Kamienica Rynek 5 w Lublinie | Kamienica Rynek 4 w Lublinie | Kamienica Rynek 10 w Lublinie | Kamienica Rynek 11 w Lublinie | Kamienica przy ulicy Złotej 5 w Lublinie | Kamienica Konopniców w Lublinie | Kamienica Klonowica w Lublinie | Kamienica przy ulicy Archidiakońskiej 7 w Lublinie | Kamienica przy ulicy Archidiakońskiej 6 w Lublinie | Kamienica przy ulicy Archidiakońskiej 3 w LublinieOceń: Żydowski Dom Starców i Sierot w Lublinie