Andrzej Batko

---

Życiorys

Andrzej Batko urodził się w Lublinie, jako syn Waleriana i Anny Batków, których zawodami były nauczycielstwo. Miał młodszą siostrę. Z powodu wybuchu II wojny światowej rodzina przeprowadziła się do Komarówki Podlaskiej, gdzie Andrzej rozpoczął naukę w szkole podstawowej, a później kontynuował w średniej. Naukę przyjmował w różnych gimnazjach, w tym w Warszawie, gdzie uczęszczał do Gimnazjum im. Poniatowskiego, a także w Busku-Zdroju i Krzeszowicach, gdzie w 1951 roku zdał maturę.

W latach 1949–1956 był aktywnym członkiem Związku Młodzieży Polskiej, zaś w 1968 roku, po trudnych wydarzeniach marcowych, wstąpił do PZPR. Ponadto był związany z Związkiem Nauczycielstwa Polskiego Pracowników Szkół Wyższych i Instytucji Naukowych, co potwierdza jego zaangażowanie w działalność edukacyjną.

Andrzej Batko ożenił się z Nelly Jarowają, która także prowadziła badania dotyczące grzybów atakujących bezkręgowce. W hołdzie dla niej, Batko nadał nowemu rodzajowi grzyba nazwę Nellymyces, co oznacza „grzyb Nelly”. Jego jedynym opisanym gatunkiem jest Nellymyces megaceros, znany jako „wielkorogi”. Po rozwodzie Andrzej spolszczył tę nazwę na „rogi Nelly”, co ukazuje jego specyficzne poczucie humoru, które przejawiał podczas zajęć akademickich. Jego drugą żoną była Antonina Hanna Trukawka, z którą miał dwoje dzieci – Katarzynę i Bazyla, a z pierwszego małżeństwa miał syna Andrzeja.

Andrzej Batko odbył liczne stypendia w Związku Radzieckim oraz Czechosłowacji, chociaż przekonywał, że nie czuje się komfortowo w podróżach za granicę, co skłaniało go do delegowania swoich podwładnych w takie wyjazdy.

Zmarł 8 marca 1997 roku, a jego ostatni spoczynek znajduje się na cmentarzu parafialnym na warszawskim Grabowie, gdzie został pochowany.

Kariera naukowa

Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego przyznało Andrzejowi Batko stypendium, które umożliwiło mu podjęcie studiów na Wydziale Biologii i Gleboznawstwa Moskiewskiego Uniwersytetu im. Łomonosowa. W tym renomowanym miejscu, pod kierunkiem A.A. Jewłachowej, zrealizował swoją pracę magisterską na temat grzybów entomopatogenicznych, niezwykle ważnym aspekcie w badaniach nad chorobami owadów. Obronił tę pracę z wyróżnieniem w 1956 roku, a po osiągnięciu tego sukcesu, współpracował z Katedrą Entomologii aż do 1959 roku.

Po powrocie do ojczyzny, Andrzej Batko objął stanowisko starszego asystenta w Zakładzie Ekologii Polskiej Akademii Nauk. W 1964 roku spędził kilka miesięcy na stypendium w Instytucie Entomologii Czechosłowackiej Akademii Nauk w Pradze, gdzie miał okazję współpracować z uznanym specjalistą Jaroslavem Weiserem. W 1965 roku przez pół roku pełnił rolę starszego inspektora w Wydziale Kwarantanny i Ochrony Roślin Ministerstwa Rolnictwa, a następnie podjął pracę na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie funkcjonował aż do swojej śmierci. W tym samym momencie wstąpił do Polskiego Towarzystwa Botanicznego, przyczyniając się do rozwoju tej organizacji.

W 1966 roku pod opieką Aliny Skirgiełło obronił pracę doktorską pt. Studium nad owadomorkowatymi (Entomophthoraceae) Polski i krajów ościennych. Praca habilitacyjna składała się z dwóch głównych części: Filogeneza a struktury taksonomiczne Entomophthoraceae oraz Struktura ontogenezy, filogeneza a taksonomia Volvocales. W 1977 roku zdobył stopień doktora habilitowanego, co otworzyło przed nim nowe możliwości w dalszej karierze naukowej. W początkowym okresie, tj. w 1965 roku, pełnił rolę starszego asystenta w Zakładzie Systematyki i Geografii Roślin Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1966 roku został adiunktem. W 1978 roku awansował na docenta, a czternaście lat później na profesora nadzwyczajnego.

W latach 1975–1981 Andrzej Batko był także adiunktem w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, gdzie kierował Zakładem Metodologii Dialektycznej i Filozoficznych Problemów Nauk Biologicznych. Jego zaangażowanie w życie akademickie można dostrzec także w działalności w Komitecie Biologii Ewolucyjnej i Teoretycznej PAN, do którego wstąpił w 1975 roku. W latach 1977-1981 odpowiadał za kierowanie Studiem Biologii dla Pracujących. W roku akademickim 1987-1988 pełnił funkcję prodziekana ds. studenckich na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, a w latach 1979-1992 był kierownikiem Zakładu Systematyki i Geografii Roślin UW.

Od 1987 roku Andrzej Batko był kuratorem Ogrodu Botanicznego UW, co podkreślało jego związek z botaniką i ochroną przyrody. W roku szkolnym 1989/1990 podjął dodatkową pracę jako nauczyciel biologii w warszawskim Liceum Ogólnokształcącym im. Juliusza Słowackiego, dzieląc się swoją wiedzą i doświadczeniem z młodzieżą.

Zainteresowania naukowe

W centrum jego naukowych zainteresowań znajdowały się organizmy określane jako plechowce. W czasie przejścia od swojej pracy magisterskiej do doktoratu koncentrował się na biologii owadomorkowców. Te grzyby pasożytujące na owadach oraz roztoczach pozwoliły mu na opracowanie badań, które mogłyby znaleźć zastosowanie w efektywnym zwalczaniu szkodników upraw, takich jak szarańcza (nadobnik włoski). Jego najważniejszym osiągnięciem była jednak nowa klasyfikacja tej grupy organizmów.

Później zainteresowania Andrzeja Batko skupiły się na grzybach wodnych, co zaowocowało m.in. publikacją podręcznika „Zarys hydromikologii”. W ramach swoich badań opisał kilka nowych gatunków, w tym Nellymyces megaceros oraz jego pasożyta Rozellopsis uliginosa, który należy do lęgniowców, a w nowoczesnych klasyfikacjach nie jest uważany za grzyb. Dodatkowo, był autorem nowych rodzajów owadomorków, takich jak Entomophaga, Zoophthora, Strongwellsea, Erynia, Furia oraz Pandora.

Batko zgłębiał również fykologię, koncentrując się zwłaszcza na systematyce toczkowców. W tej dziedzinie jednak w większym stopniu angażował się w wspieranie swoich uczniów, przyczyniając się do rozwoju warszawskiego środowiska fykologicznego. W jego obszarze zainteresowań znalazła się także taksonomia numeryczna oraz wykorzystanie technik informatycznych do oznaczania roślin i grzybów, w czym był uznawany za prekursora na polskim rynku.

Był także współtwórcą programów komputerowych TAXAL oraz THAMNOS. Na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego wykładał ogólną botanikę, jednakże systematycznie rozszerzał zakres swoich wykładów. Niezaprzeczalnie przyczynił się do odnowienia Ogrodu Botanicznego UW, rekomendując, aby jego kierownictwo objęła Hanna Werblan-Jakubiec.

W opinii swojego współpracownika, Tomasza Majewskiego, Andrzej Batko odnosił sukcesy w każdej dziedzinie, którą się zajmował, ale jego zmienność sprawiała, że nie zdobywał szerokiego uznania.

Wyróżnienia i upamiętnienie

W latach 1975 oraz 1978 Andrzej Batko został wyróżniony nagrodami Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Te zaszczytne nagrody stanowią uznanie jego zaangażowania i osiągnięć w dziedzinie nauki oraz edukacji.

W 1999 roku w Ogrodzie Botanicznym UW zorganizowano specjalną sesję naukową na jego cześć, podczas której nadano imię pomnikowemu drzewu, którym został buk Andrzeja Batki. To nie tylko forma uhonorowania jego pracy, ale także trwałe upamiętnienie jego wpływu na badania botaniczne.

Jako dodatkowe uznanie dla jego wkładu w naukę, nazwano rodzaj owadomorka na jego cześć, Batkoa, co podkreśla znaczenie, jakie miał dla rozwoju taksonomii.

---

Oceń: Andrzej Batko

---