Henryk Zins

---

Życiorys

Henryk Zins przyszedł na świat 6 maja 1922 roku, jako syn Henryka i Julii z Jabłonowskich. Jego ojciec był zawodowym oficerem zarówno armii austriackiej, jak i Wojska Polskiego. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej oraz służył w garnizonie lubelskim w latach 1921-1929. Po tej służbie, aż do 1939 roku, pracował w lubelskiej Kasie Chorych. Jego matka pochodziła z ziemiaństwa zaboru rosyjskiego.

Henryk rozpoczął swoją edukację w Szkole Powszechnej im. Stanisława Konarskiego w Przemyślu, obecnie znanej jako Szkoła Podstawowa nr 5 im. Bohaterów Września. W 1939 roku z wyróżnieniem zdał maturę humanistyczną w Gimnazjum i Liceum im. J. Słowackiego, gdzie na jego zainteresowania historią znaczący wpływ miał nauczyciel Franciszek Persowski. W czasie okupacji niemieckiej pracował jako bileter w kinie, jednocześnie studiując konspiracyjnie literaturę anglojęzyczną w Bibliotece Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W tym okresie poznawał dzieła takich autorów jak Joseph Conrad oraz zdobywał biegłość w językach niemieckim i angielskim, co później zaowocowało udzielaniem lekcji językowych.

W 1944 roku, jako żołnierz Armii Krajowej, złożył przysięgę w obecności Zbigniewa Flisowskiego, a jego działalność konspiracyjna obejmowała również roznoszenie ulotek. Po wojnie, w 1944 roku, po powrocie do Lublina, rozpoczął studia z zakresu historii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL). Tam studiował równocześnie filologię angielską oraz przez dwa lata ekonomię. W 1948 roku uzyskał tytuł magistra, a jego praca dotyczyła Maurycego Ferbera, biskupa warmińskiego. Rok później doktoryzował się pod kierunkiem Andrzeja Wojtkowskiego na podstawie rozprawy dotyczącej gdańskiego rodu Ferberów. Jego dalsze plany habilitacyjne przerwała zmiana przepisów w 1951 roku.

W 1955 roku, po redukcji etatów na KUL, związał się z Uniwersytetem Marii Curie-Skłodowskiej (UMCS), gdzie piastował szereg ważnych stanowisk, w tym prodziekana Wydziału Humanistycznego oraz kierownika Katedry Historii Powszechnej. W latach 1957-1959 korzystał ze stypendium Fundacji Forda, co pozwoliło mu na studia w Londynie, Oksfordzie i Cambridge, gdzie spotkał przedstawicieli polskiego środowiska emigracyjnego oraz szereg brytyjskich historyków. Jego spotkanie z T.S. Eliotem miało duży wpływ na jego myślenie o literaturze i historii.

Od 1968 do 1971 roku pełnił funkcję profesora wizytującego na Uniwersytecie Laurentyńskim w Kanadzie. Z dniem 1 stycznia 1973 roku został profesorem nadzwyczajnym, a od 1 sierpnia 1973 roku profesorem zwyczajnym. Swoją karierę akademicką kontynuował aż do emerytury w 1986 roku.

W latach 1975-1999 Zins pracował na uniwersytetach w Afryce, takich jak Uniwersytet Kenyatty w Kenii, Uniwersytet w Sokoto w Nigerii, Uniwersytet Zimbabwe oraz na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Botswany. W Kenii nawiązał relacje z prezydentem Jomo Kenyattą oraz Eustachym Sapiehą. Jego czas spędzony w tych krajach zaowocował licznymi publikacjami dotyczącymi historii regionu oraz historii polskiej diaspory. Pełnił rolę propagatora polskiej historii oraz kultury na arenie międzynarodowej.

Był aktywnym członkiem takich stowarzyszeń jak Polskie Towarzystwo Historyczne i Lubelskie Towarzystwo Naukowe. W 1996 roku został wybrany członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. W 1999 roku, po długiej nieobecności, powrócił do Polski, gdzie kontynuował działalność akademicką, prowadząc wykłady na UMCS i w Wyższej Szkole Dziennikarstwa. Zmarł 1 lutego 2002 roku w Lublinie. W gronie jego uczniów znaleźli się Ryszard Bender, Zbigniew Góralski, Jerzy Krzysztoń, Bolesław Kumor, Andrzej Paluchowski oraz Mieczysław Wieliczko.

Wybrane publikacje

Henryk Zins, znany badacz, pozostawił po sobie szereg znaczących publikacji, które stanowią ważny wkład w historiografię oraz badania nad dziejami Polski i rozwoju myśli społecznej.

• „Ród Ferberów i jego rola w dziejach Gdańska w XV i XVI w.” TN KUL, Rozprawy Wydziału Historyczno Filologicznego, Lublin 1951,
• „Powstanie chłopskie w Prusach Książęcych w 1525 roku. Walki społeczne w Prusach w początkach reformacji i ich geneza.” PWN, Warszawa 1953,
• „Położenie ludności chłopskiej na Warmii w pierwszej połowie XVI w.” w „Kwartalniku Historycznym”, t. 62, nr 4–5, 1955, s. 56–79,
• „Z dziejów walk społecznych na Pomorzu Wschodnim w początkach Reformacji (Elbląg, Królewiec).” w „Annales UMCS, Sectio F”, t. IX, nr 6, 1957,
• „Rewolta w Elblągu w 1525 r.” w „Zapisach Historycznych”, t. 22, 1958, s. 7–50,
• „Aspects of the Peasant Rising in East Prussia in 1525.” w „The Slavonic and East European Review” (inne języki), t. 38, 1959, s. 178–187, JSTOR 4205126,
• „Walka Polski o obsadę biskupstwa warmińskiego na przełomie XV i XVI w. na tle polityki zjednoczeniowej.” w „Annales UMCS, Sectio F”, t. 12, 1960, s. 49–102,
• „The Political and Social Background of the Early Reformation in Ermeland.” w „The English Historical Review”, t. 75, 1960, s. 589–600, JSTOR 558108,
• „Angielska historiografia tudorska (J. Neale i R.H. Tawney oraz ich poprzednicy)” w „Annales UMCS, Sectio F”, t. 15, nr 2, 1963, s. 25–55,
• „Angielska historiografia elżbietańska.” w „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, t. 8, 1963, s. 157–209,
• „Geneza angielskiej Kompanii Wschodniej (Eastland Company) z 1579 r.” w „Zapisach Historycznych”, t. 29, 1964, s. 7–42,
• „W kręgu Mikołaja Kopernika.” Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1966,
• „Anglia a Bałtyk w drugiej połowie XVI wieku. Bałtycki handel kupców angielskich z Polską w epoce elżbietańskiej i Kompania Wschodnia,” Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1967,
• „Przekład angielski: England and the Baltic in the Elizabethan era.” Tłum. H. C. Stevens, Manchester University Press, Manchester 1972, ISBN 0-7190-0471-3,
• „Ze stosunków polsko-angielskich w poł. XV wieku. Sprawa Orderu Podwiązki dla Kazimierza Jagiellończyka.” w „Zapisach Historycznych”, t. XXXIII, zeszyt 1, 1968,
• „Historia Anglii.” Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1971,
• „Wydanie IV (ostatnie zmienione przez autora): 2001 ISBN 83-04-04589-3,”
• „Mikołaj Kopernik w angielskiej kulturze umysłowej epoki Szekspira.” Polskie Towarzystwo Historyczne O. Lublin, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1972,
• „Echa odkryć Kopernika w literaturze angielskiej na początku XVII w.” w „Euhemer – Przegląd Religioznawczy”, nr 1 (87), 1973,
• „Zarys ruchów i myśli społecznej epoki feudalnej do początku XVII w. (zagadnienia wybrane).” Wydział Humanistyczny UMCS, Lublin 1974,
• „Polacy w Kanadzie (seria 'Z dziejów Polonii’, nr 1).” Polonijne Centrum Kulturalno-Oświatowe UMCS, Lublin 1975,
• „Historia Kanady.” Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1975,
• „W świecie anglosaskim. Studia i szkice o Anglii i Kanadzie.” Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1975,
• „Szkice o Anglii i Afryce.” Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1978,
• „Polacy w Afryce Wschodniej.” Polonijne Centrum Kulturalno-Oświatowe UMCS, Lublin 1978,
• „Joseph Conrad and Africa,” Kenya Literature Bureau (inne języki), Nairobi 1982,
• „Historia Afryki Wschodniej.” Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1986, ISBN 83-04-01702-4,
• „Polacy w Zambezji.” Polonia, Lublin 1988, ISBN 83-7021-079-1,
• „Przekład angielski: Poles in Zambezi.” Tłum. Maggie Fehrsen, Kloyes Enterprises, Harare 2007, ISBN 978-0-7974-3316-8,
• „Przez epoki i kontynenty.” Wydawnictwo UMCS, Lublin 1996, ISBN 83-227-0869-6,
• „Kupcy i kidnaperzy. Handel niewolnikami w dziejach Afryki i Ameryki.” Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999, ISBN 83-227-1424-6,
• „Cecil Rhodes. Ekspansja brytyjska w Afryce pod koniec XIX wieku.” Polnord-Oskar, Gdańsk 2000, ISBN 83-86181-58-3,
• „Ekspansja i zmierzch Imperium Brytyjskiego.” Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001, ISBN 83-227-1842-X,
• „Polityka zagraniczna Wielkiej Brytanii.” Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001, ISBN 83-22717-18-0,
• „Afryka i Europa. Od piramid egipskich do Polaków w Afryce Wschodniej.” Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2001, ISBN 83-88238-84-1,
• „Polska w oczach Anglików XIV–XVI w.” Wydawnictwo UMCS, Lublin 2002, ISBN 83-227-1990-6,
• „Historia Zimbabwe.” Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2003, ISBN 83-88938-50-9.

Prace te są dowodem na jego szerokie zainteresowania oraz wysoki poziom wiedzy historycznej, co uczyniło z niego jednego z najbardziej wpływowych historyków swojego czasu.

Ordery i odznaczenia

Henryk Zins otrzymał kilka znaczących odznaczeń, które potwierdzają jego osiągnięcia oraz zaangażowanie w działalność na rzecz społeczeństwa.

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1967 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany w 1973 roku,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej, przyznany w 1974 roku,
• Odznaczenie „Serce dla Serc”, nadane w 2001 roku.

---

Oceń: Henryk Zins

---