Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”

---

Historia Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”

Historia powstania Ośrodka

…nie chcemy brać udziału w wyścigu o sławę, wątpliwą popularność i wątpliwe sukcesy. Właśnie ten wyścig zabija Sztukę i spycha ją na przegrane pozycje. Stąd pozwalamy sobie na rozpaczliwy gest wyniosłości wobec zgiełku i hałasu tego świata, jednocześnie pytając: Cóż warta jest Sztuka, która nie ma swojej temperatury, swojego własnego szaleństwa i która przestaje oświetlać drogę w Ciemności?

Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” zrodził się z inicjatywy Teatru NN, który został założony w 1990 roku w Lubelskim Studio Teatralnym. Proces przekształcenia LST w obecne Centrum Kultury w Lublinie nastąpił w 1992 roku, co umożliwiło Teatrowi NN przejęcie Bramy Grodzkiej oraz sąsiednich kamienic (ul. Grodzka 21, 34 oraz część 36). Te budynki, wymagające gruntownego remontu, zostały poddane renowacji, co pozwoliło na ich nowe funkcje w zakresie kultury i edukacji. W 1998 roku Ośrodek uzyskał status samorządowej instytucji kultury dzięki decyzji Rady Miasta, a zakończenie prac renowacyjnych w tym samym okresie otworzyło nowe możliwości.

Historia budynku

Bramę Grodzką zbudowano w 1342 roku jako jeden z pierwszych murowanych elementów obronnych Lublina, wzniesionych na zlecenie Kazimierza Wielkiego. W XVIII wieku poddano ją generalnemu remontowi, którego projekt wykonał architekt Dominik Merlini. Aż do połowy XX wieku brama ta, znana również jako Brama Żydowska, pełniła rolę przejścia między Starym Miastem a dzielnicą żydowską, która została zniszczona w latach 1942-43.

Ponownie, w 1945 roku, Brama Grodzka została przekazana Zarządowi Miejskiemu, będąc wcześniej w posiadaniu Perli Goldberg. Spadkobiercy sprzedali budynek z nieruchomościami przy ul. Grodzkiej 21 Janowi Kowalikowi, podczas gdy pozostała część została nabyta przez Ajzę i Lai Fernsztendlik. Od 1954 roku, po kolejnej renowacji, funkcjonowała w tym budynku Liceum Sztuk Plastycznych, a po 1979 roku znalazły tu miejsce instytucje kulturalne, takie jak Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, Towarzystwo Kultury Teatralnej oraz Lubelskie Studio Teatralne.

Od 1992 roku Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” konsekwentnie zajmuje się działalnością w tym obiekcie. Renowacja obejmowała lata 1994-2000 i obejmowała prace takie jak podbicie fundamentów, wymianę dachu, adaptację poddasza, a także działania związane z wykonaniem elewacji, montażem instalacji elektrycznych i ciepłowniczych oraz wymianą okien i drzwi.

Działania związane z dziedzictwem kulturowym i edukacyjne

Spotkania Kultur

Wśród pierwszych inicjatyw edukacyjnych powstałych z inspiracji historią Lublina, odnajdujemy programy takie jak Spotkania Kultur. Projekty te czerpią mocno z wielokulturowego dziedzictwa miejscowości i podkreślają znaczenie Bramy Grodzkiej jako symbolu integracji międzykulturowej, łączącego tradycje oraz religie. Choć początkowo inicjatywy te miały lokalny zasięg, szybko zaczęły wpływać na nawiązywanie międzynarodowych relacji i wzbogacanie kulturalne stolicy Lubelszczyzny.

Na początku lat dziewięćdziesiątych Teatr NN nawiązał owocne współprace z instytucjami z Lwowa i Kijowa, co zaowocowało organizacją wielu dyskusji, wystaw i spotkań. W 1992 roku zorganizowano międzynarodową sesję pt. „Bruno Schulz 1892-1942”, upamiętniającą wybitnego pisarza w rocznicę jego śmierci. Wzięli w niej udział znamienici badacze z kraju oraz zza granicy, a rezultaty spotkania opublikowano w języku ukraińskim, co stanowiło początek promocji Schulza w Ukrainie.

W ramach projektu „Spotkania Kultur”, do Lublina przybywali artyści z różnych zakątków Europy Środkowej, w tym z Ukrainy, Białorusi, Czech, Słowacji, Węgier i Niemiec, wśród nich zarówno muzycy folkowi jak i zespoły klezmerskie. Zrealizowano również dwie edycje Festiwalu Spotkania Kultur, które zgromadziły liczne grono uczestników. W ramach aktywności projektowej, Ośrodek wydał broszury, książki oraz albumy, które wzbogaciły lokalny zasób literatury.

Lublin Józefa Czechowicza

W Ośrodku organizowane są regularne wydarzenia dedykowane pamięci Józefa Czechowicza, utalentowanego poety modernistycznego z Lublina. Pierwsze z nich, zatytułowane „Czytanie Czechowicza”, miało miejsce 10 września 1999 roku, w sześćdziesiątą rocznicę jego śmierci. Tradycją stało się odczytywanie fragmentów „Poematu o Mieście Lublinie” w dniu urodzin poety, 15 marca, w radio lokalnym o godzinie dziewiątej. Wieczorem o godzinie osiemnastej w siedzibie Ośrodka, dostojni mieszkańcy Lublina z pasją interpretują teksty Czechowicza.

Od 2003 roku, pod kierunkiem prof. Władysława Panasa oraz Tomasza Pietrasiewicza, organizowany jest „Spacer z Czechowiczem” w noc pierwszej pełni księżyca lipca. Ten symboliczny spacer prowadzi przez istotne miejsca związane z życiem i twórczością poety, rozpoczyna się przy alei Solidarności, mijając cmentarz miejski oraz grób Czechowicza, kontynuując przez główny urząd pocztowy, aż na Stare Miasto, które obejmuje przejście przez Bramę Krakowską, rynek, Bramę Grodzką i Kaplicę Zamkową. Uczestnicy schodzą następnie do miejsca, gdzie niegdyś znajdowała się ulica Szeroka, kończąc spacer przy kościele św. Mikołaja.

Misteria Pamięci

Z kolei Misteria Pamięci są to artystyczne wydarzenia, łączące elementy spektaklu z miejską przestrzenią, które koncentrują się na tematyce zagłady żydowskiej dzielnicy Lublina. Wprowadzają one widzów w klimat tradycji średniowiecznych misteriów z innowacyjnym zacięciem audiowizualnym. Całość jest hołdem dla spoleczeństwa żydowskiego, które kiedyś zamieszkiwało Lublin.

Ośrodek zrealizował kilka Misteriów Pamięci, w tym:

• „Jedna Ziemia – Dwie Świątynie” (2000), mające miejsce podczas I Kongresu Kultury Chrześcijańskiej, nawiązujące do historii Bramy Grodzkiej oraz obchodzonej różnorodności kulturowej.
• „Dzień Pięciu Modlitw” (2000), które miało miejsce na terenie Majdanka, skupiające różne wyznania i ich przedstawicieli.
• „Poemat o Miejscu” (2002, 2007), uświetniające pamięć żydowskiej dzielnicy zniszczonej w czasie II wojny światowej.
• „Misterium Światła i Ciemności” (2002-), przypominające o rocznicach zagłady getta, w zatartej pamięci mieszkańców.
• „Pamięć Sprawiedliwych – Pamięć Światła” (2008), mające na celu przekazanie pamięci o odważnych ludzi, którzy ratowali Żydów podczas wojny.

Zapomniana Przeszłość – Wielokulturowe Tradycje Lubelszczyzny

Projekt „Zapomniana Przeszłość – Wielokulturowe Tradycje Lubelszczyzny”, realizowany od lutego 2002 do lutego 2003, skupiał się na promocji kulturowego dziedzictwa regionu, stworzony z myślą o uczniach gimnazjum oraz ich nauczycielach. Celem kampanii było zapoznanie młodzieży z bogatą historią Lubelszczyzny, uwypuklając kwestie wieloetniczności oraz różnorodności religijnej. Kluczowym założeniem projektu było przygotowanie młodych ludzi do aktywnego uczestnictwa w życiu społeczności oraz zwalczanie negatywnych zjawisk, takich jak ksenofobia czy antysemityzm.

Spotkania polsko-izraelskie

Od 2002 roku, Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” organizuje różnorodne spotkania edukacyjne dla uczniów z Polski i Izraela, w ramach projektu edukacyjnego Brama. Edukacja i Animacja. Warsztaty, spacery, oraz szkolenia stanowią platformę do wzajemnego poznania tradycji, kultury oraz historii obydwu narodów.

Henio Żytomirski

Henio Żytomirski pod postacią żydowskiego chłopca z Lublina, tragicznie stracił życie mając zaledwie dziewięć lat, gdy został zamordowany w obozie na Majdanku. W Ośrodku upamiętnia się historię ofiar II wojny światowej, w szczególności dzieci, a zarazem Henia, jako symbol tamtych tragicznych czasów. Projekt „Listy do Henia”, który wszedł w życie 2005 roku, przewiduje eksponowanie zdjęć oraz tworzenie miejsca katolickiego na schodach Banku Pekao, gdzie można zostawić wiadomość do Henia. Współczesnym wyrazem pamięci jest również profil Henia na Facebooku oraz czarno-biały komiks „Spacer”, który ukazuje historię Henia w sposób przystępny dla dzieci.

Forum Kultury Przestrzeni

Forum Kultury Przestrzeni (FKP) to otwarta, aktywnie działająca grupa, mająca na celu poprawę jakości przestrzeni w Lublinie. Powstała z inicjatywy Romualda Dylewskiego, urbanisty, oraz promocji numeru pisma „Scriptores” na temat kultury przestrzeni. W trakcie pierwszych spotkań omawiano zagadnienia rzeźb publicznych oraz dziedzictwa kulturowego. FKP formalizowało swoją działalność w 2005 roku, a od marca 2006 regularnie spotyka się w celu dyskusji oraz wprowadzania zmian.

W ramach FKP zorganizowano również różnorodne działania, koncentrując się szczególnie na poprawie przedmieści Lublina oraz inicjatyw publicznych. Prace te byływspierane przez Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, a także przez mieszkańców w aktywnym udziale w rozwoju kulturowej tożsamości Lublina. Dzięki propozycjom członków FKP powstała Rada Kultury Przestrzeni przy prezydencie miasta, która wspiera ważne inicjatywy lokalne.

Światła w Ciemności – Sprawiedliwi wśród Narodów Świata

Ci ludzie, dla nas Żydów, stanowili promień światła w ogólnej ciemności, przywracali wiarę w człowieka stworzonego na podobieństwo Boga. Pamięć o nich pozostanie po wsze czasy w sercu i historii narodu żydowskiego. Jicchak Arad, Jad Waszem

Projekt „Światła w Ciemności – Sprawiedliwi wśród Narodów Świata” od 2007 roku ma kulminacyjne znaczenie dla Ośrodka, w którego ramach dokumentowane są historie ratowania Żydów na Lubelszczyźnie w czasach II wojny światowej. Ośrodek gromadzi relacje świadków oraz archiwalne materiały, zapewniając edukacyjne warsztaty i wystawy, które przybliżają tematykę ofiar holokaustu. Warto dodać, że współpraca z ukraińskimi partnerami pozwala na zachowanie pamięci i refleksję nad historią w różnych kontekstach narodowych. Działalność Ośrodka została uhonorowana Nagrodą im. ks. Stanisława Musiała SJ.

Wagon.lublin.pl

Na zakończenie, w lipcu 2005 roku miała miejsce pierwsza edycja projektu „wagon.lublin.pl”, idealnie wpisującego się w obchody 25-lecia strajków w Polsce. Wagon Pamięci, będący artystyczno-edukacyjnym przedsięwzięciem, zamierzał odwiedzić liczne miejscowości związane z wydarzeniami 1980 roku. W drodze do Gdańska, każdy z uczestników poddawał refleksji ideę społecznej rewolucji i jej ideały. Dokumentacja tego projektu znalazła się w formie publikacji „Dziennika Pokładowego”. Po pięciu latach, w 2010 roku zorganizowano drugą edycję, podkreślając jednocześnie zmianę rzeczywistości społecznej na przestrzeni 30 lat. Tego samego roku zorganizowano także trzecią edycję, która przyczyniła się do wydania publikacji „Lubelski lipiec 1980”. Dzięki temu projektowi, historia Lubelszczyzny i jego mieszkańców pozostaje zachowana i promowana przez najróżniejsze działania artystyczne i edukacyjne.

Programy

Historia Mówiona

Program pod nazwą Historia Mówiona funkcjonuje w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Jego misją jest rejestrowanie, opracowywanie oraz popularyzowanie opowieści związanych z Lublinem i regionem Lubelszczyzny, od okresu międzywojennego po współczesność. Kolekcja składa się z nagrań audio i wideo, jak również tekstowych relacji, które odnoszą się do wielu istotnych tematów, takich jak życie codzienne, różnorodność kulturowa, II wojna światowa, Holocaust, sowiecka okupacja oraz opozycja po wojnie. Ciekawym aspektem jest pomoc Żydom w czasach okupacji, niezależny ruch wydawniczy w PRL oraz kultura w Lublinie. Wszelkie relacje można odnaleźć w dostępnej online Bibliotece Multimedialnej Ośrodka, stanowiąc w ten sposób cenne źródło wiedzy o przebogatej historii i kulturze miasta. Materiały te są wykorzystywane w różnych kontekstach, w tym w reportażach radiowych oraz publikacjach naukowych.

Ikonografia

Pracownia Ikonografii, dostępna na stronie teatrnn.pl [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-17)], zbiera bogaty zbiór fotografii, dzieł sztuki, planów oraz wszelkich materiałów dotyczących historii Lublina. Zgromadzone zasoby, powstałe dzięki współpracy z lokalną społecznością, instytucjami krajowymi i międzynarodowymi, stały się bazą do przygotowania różnorodnych wystaw oraz makiet poświęconych przedwojennemu Lublinowi. Warto podkreślić, że elementy związane z powojenną historią Lublina były zbierane w ramach projektu dostępnego pod adresem www.wagon.lublin.pl. Wszystkie zebrane materiały można odnaleźć w Bibliotece Multimedialnej Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”.

Edukacja i animacja

Od swojego powstania Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” stawia na aktywizację i edukację. W ramach tego programu stworzono portal o nazwie Latarnia Lublin. To wirtualne centrum edukacyjne im. Barbary Koterwas ma na celu wsparcie działań związanych z edukacją i kulturą. Umożliwia ono uczniom oraz nauczycielom dostęp do wiedzy na temat historii i kultury Lublina, zawierając materiały edukacyjne, gotowe scenariusze lekcji oraz propozycje warsztatów. Projekt Latarnia Lublin został zrealizowany we współpracy z różnymi organizacjami, instytucjami i społecznościami.

Ważne są również działania cykliczne, jak wydarzenia związane z twórczością Józefa Czechowicza czy Misteria Pamięci. Oprócz tego prowadzone są różnorodne projekty edukacyjno-animacyjne, takie jak Bramy Pamięci, Forum Kultury Przestrzeni, oraz Spotkania Kultur. Ośrodek realizuje także projekty, takie jak Dom Pamięci, Spotkania Polsko-Izraelskie, Przewodnik Śladami Opowiadań Singera, czy Wagon Pamięci.

Jednym z programów jest Brama, który wspiera organizację spotkań polsko-żydowskich, oferując materiały edukacyjne oraz pomoc w zakresie organizacji warsztatów i szkoleń. Działania edukacyjne Ośrodka obejmują również „Bądź Odkrywcą Pamięci” – projekt, który zachęca młodzież do odkrywania historycznego dziedzictwa Lublina. Uczestnicy biorą udział w programach takich jak „Środki Świata”, „Lublin – Moje Miasto” oraz „Szkolne Kluby Odkrywców – ścieżkami pamięci”. Warto również wspomnieć o projektach takich jak Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata, a także te dotyczące historii mówionej czy spotkania z opowieścią.

Dodatkowe działania związane z przywracaniem pamięci o mieszkańcach Lublina pozostałych zginionych podczas II wojny światowej noszą nazwę Dopisane Losy, a projekt „Lublin – wszystkie kolory tęczy” miał na celu integrację dzieci pełno i niepełnosprawnych poprzez wspólne warsztaty.

Lubelska Trasa Podziemna

W 2005 roku Ośrodek przejął Lubelską Trasę Podziemną, która jest jedną z głównych atrakcji Starego Miasta w Lublinie. Trasa ta ma charakter edukacyjny i przyciąga turystów, prowadząc ich przez podziemia miasta o długości około 280 m. Dzięki połączeniu historycznych piwnic, datowanych na początek XVI wieku, stworzone zostały podziemne labirynty, które są nawigowane przez pięć makiet przedstawiających Lublin na różnych etapach jego rozwoju. Urok trasy dopełnia ruchoma makieta ilustrująca Wielki Pożar Lublina z 1719 roku, znajdująca się na końcu trasy.

Dom Słów

Kolejnym interesującym projektem realizowanym przez Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” jest Dom Słów, który mieści się przy ul. Żmigród 1 w Lublinie. Funkcjonował on od 2006 roku jako Izba Drukarstwa, kontynuując działalność Izby Tradycji Drukarstwa Lubelskiego. Uroczyste ponowne otwarcie pod nową nazwą odbyło się 3 października 2014 roku. Dom Słów pełni funkcję zarówno muzealną, jak i edukacyjną, a jego program koncentruje się na wadze słowa, zarówno mówionego, jak i drukowanego, oraz jego wpływie na życie społeczne oraz zmiany społeczne.

W dawnej drukarni powstała stała ekspozycja, na której można zobaczyć historyczne maszyny drukarskie oraz dowiedzieć się więcej na temat dziejów książki i drukarstwa w Lublinie. Ekspozycja obejmuje drukarnię, pracownię litografii, papiernię oraz introligatornię. Dom Słów organizuje także warsztaty, które dają uczestnikom szansę na zapoznanie się z tradycyjnymi technikami, takimi jak czerpanie papieru, kaligrafia czy tłoczenie na prasie drukarskiej. Odwiedzający mogą poznać historia Józefa Łobodowskiego, patrona tej instytucji.

W czerwcu 2011 roku miała miejsce wystawa „Siła Wolnego Słowa”, która analizuje narodziny niezależnego ruchu wydawniczego w Lublinie. Ekspozycja ukazuje działalność podziemnych drukarni, kolportaż zakazanych publikacji, przybliżając przy tym historię wolnego słowa w totalitarnym państwie. Jest to nie tylko wystawa, lecz także program edukacyjny, który koncentruje się na pojęciu „wolności”.

Dom Słów angażuje się również w szereg spotkań poświęconych typografii i grafice użytkowej w ramach cyklu „Typolub”, którego pierwsza edycja miała miejsce w 2013 roku.

Laboratorium Nowe Media

Laboratorium Nowe Media funkcjonuje w strukturze Ośrodka już od 1 stycznia 2009 roku. Jego zadaniem jest przybliżenie historii oraz dziedzictwa wielokulturowego Lublina przy użyciu nowoczesnych mediów. Cele realizowane są w ramach szerszego projektu Lublin. Lokacja 2.0, który rozbudowuje idea „inteligentnego miasta” o aspekty kulturowe i historyczne, wykorzystując innowacyjne technologie dla lepszego przedstawienia dziedzictwa. W Laboratorium Nowe Media promuje się także edukację w obszarze innowacji i nowych technologii.

W przeszłości Ośrodek zajmował się stworzeniem Wirtualnej Biblioteki Lublina i Regionu Lubelskiego, jednej z pierwszych cyfrowych bibliotek w Polsce. Obecnie w Laboratorium prowadzone są projekty, takie jak:

• Biblioteka Multimedialna, będąca częścią Federacji Bibliotek Cyfrowych, gdzie użytkownicy mają dostęp do archiwalnych zasobów w trzech głównych kategoriach,
• Historia Mówiona, składająca się z relacji mieszkańców Lublina dotyczących ich doświadczeń związanych z miastem,
• Pracownia Ikonografii, gromadząca różnorodne materiały fotograficzne oraz mapy,
• Kolekcja tekstów, zawierająca publikacje dotyczące historii Lublina,
• Leksykon Lublin, który jest encyklopedią zachowań kulturowych związanych z Lublinem i regionem,
• Interaktywne makiety oraz przewodniki w ramach projektu „Lublin 2.0 – Interaktywna rekonstrukcja dziejów miasta”, który ma na celu wizualizację Lublina na przestrzeni wieków.

Laboratorium Nowe Media kontynuuje także projekt Remiks Dokumentalny, który miał na celu wykorzystanie nowych technologii w cyfrowych narracjach opartych na dokumentach. Częścią działań są warsztaty z remiksowania materiałów cyfrowych, a także spotkania z profesjonalistami w dziedzinie dokumentalistyki. Inicjatywa THATCamp, mająca na celu integrację humanistyki i technologii, także została zrealizowana w Lublinie w 2012 oraz 2013 roku, wspierając polskie środowisko badaczy kultury cyfrowej.

Ostatnim punktem działania Laboratorium są TechKluby, które co miesiąc organizują spotkania z ekspertami tematu nowych technologii, omawiając ich zastosowania w lokalnych organizacjach oraz społecznościach.

Warto także wspomnieć o wspólnym projekcie Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” oraz Archiwum Państwowym w Lublinie, który skupia się na popularyzacji historii Lublina w XIV, XV i XVI wieku poprzez udostępnienie najstarszych dokumentów miejskich w formie interaktywnej, co umożliwia użytkownikom naukę analizy dawnych pism i dokumentów.

Działalność teatralna

Działalność teatralna stanowi integralny element funkcjonowania Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”. Powstał on w 1990 roku, z inicjatywy Tomasza Pietrasiewicza, który wcześniej współpracował z Lubelskim Studiem Teatralnym, działając w ramach Grupy Chwilowej. Nazwa teatru odnosi się do łacińskiego skrótu n.n. – nomen nescio, co w tłumaczeniu oznacza „niewiadome imię”. Inspiracją dla twórców Teatru NN była średniowieczna tradycja anonimowych artystów, którzy tworzyli swoje dzieła ad maiorem Dei gloriam.

Pierwszym przedstawieniem nowego teatru były «Wędrówki niebieskie», inspirowane książką polskiego astronoma Jarosława Włodarczyka. Premiera miała miejsce 11 maja 1990 roku, a reżyserią zajął się sam Tomasz Pietrasiewicz. W 1991 roku na deskach teatru zaprezentowano kolejne dzieło pt. «Ziemskie pokarmy».

Maja 1992 roku odbyła się premiera spektaklu „Inwokacja”, w którym wystąpił jedynie jeden aktor – Witold Dąbrowski. Sztuka ta zawierała liczne odniesienia do twórczości Kafki, eksplorując tematy związane z umieraniem, sens życia oraz wartość ludzkiego istnienia. Ilość wystawień «Inwokacji» przyniosła jej jedną z głównych nagród podczas Ogólnopolskiego Festiwalu Teatrów Jednego Aktora w Toruniu, który odbył się w 1993 roku.

Kolejną premierą, która miała miejsce 26 marca 1993, była adaptacja «Zbyt głośna samotność», oparta na powieści Bohumila Hrabala. Przedstawienie zostało wykonane przez Henryka Sobiecharta. W czerwcu 1995 roku zrealizowano inscenizację powieści Hermana Melville’a „Moby Dick”, która, według Tomasza Pietrasiewicza, oznaczała zakończenie pewnego etapu w jego pracy reżyserskiej. Po długiej przerwie, akcent pracy reżysera przesunął się na bardziej narracyjną formę.

Nowym spektaklem, który miał premierę 28 kwietnia 2001 roku, jest „Był sobie Raz”. Następnie w lutym 2002 roku zaprezentowano „O Tym Jak Fajwł szukał samego Siebie”, a w czerwcu tego samego roku „Tajbełe i jej demon”. Te przedstawienia tworzą chasydzki tryptyk opowieści, z czego pierwsze i ostatnie opierają się na utworach Isaaka Bashevisa Singera.

We wrześniu 2007 roku do repertuaru teatru dołączyła sztuka „Opowieści z Bramy”, która bazowała na dokumentach i relacjach świadków. Spektakl ten przybierał formę ballady, czasem nawet kantaty, i opisywał Bramę Grodzką oraz osoby, które były z nią związane.

Następna współpraca Tomasza Pietrasiewicza oraz Witolda Dąbrowskiego, „Opowieści z Bramy – Ostatni demon”, łączyła teksty Singera „Ostatni demon” oraz „Tajbełe i jej demon”. Premiera miała miejsce w styczniu 2009 roku w teatrze im. Juliusza Osterwy.

W dniu 29 września 2010 roku odbyła się premiera sztuki opartej na jednym z najpopularniejszych dzieł Isaaka Bashevisa Singera – „Sztukmistrz z Lublina”. To przedstawienie odbyło się bez rekwizytów i scenografii, wszystkie role wykonał Witold Dąbrowski.

W sierpniu 2013 roku podczas X Festiwalu Kultury Żydowskiej w Warszawie zaprezentowano nowy spektakl – „Zapomniane Opowieści cadyków i rabinów”. Pierwszą premierą roku 2015 były „Opowieści z Nocy” poświęcone tematowi Holokaustu. W ramach tego spektaklu wykorzystano poezję Jakuba Glatsztejna, który był żydowskim poetą urodzonym w Lublinie Jakuba Glatsztejna, oraz wspomnienia świadków tamtych wydarzeń.

Działalność wydawnicza

Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” od samego początku swojej działalności angażuje się w program wydawniczy, który obejmuje szereg różnorodnych publikacji. W ramach tego programu ukazują się książki, poematy oraz zbiory poezji, w tym utwory takich autorów jak Józef Czechowicz oraz Julia Hartwig.

Ważnym elementem działań wydawniczych jest także pismo „Scriptores”, które wcześniej było znane jako „Scriptores Scholarum”. Ten program ma na celu nie tylko publikację literatury, ale również porządkowanie oraz popularyzowanie wiedzy dotyczącej dziedzictwa kulturowego Lublina.

Na stronie Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” znajduje się kompletny wykaz wszystkich jego publikacji, a wiele z tych materiałów można znaleźć także w formie online na stronach Biblioteki Multimedialnej Teatru NN.

Wystawy

Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” jest miejscem, które zrealizowało wiele różnorodnych ekspozycji, skupiając się głównie na historii Lublina oraz jego mieszkańców. Najznamienitszą wystawą, która od 2011 roku cieszy się dużym zainteresowaniem, jest multimedialna ekspozycja pod nazwą „Lublin. Pamięć Miejsca”. Stanowi ona nowoczesną reinterpretację wcześniejszej wystawy „Portret Miejsca”, która była prezentowana już od 1999 roku.

Ekspozycja „Lublin. Pamięć Miejsca” koncentruje się na przedwojennym Lublinie i jego wielokulturowym charakterze. Została ona zaprojektowana w taki sposób, aby wizualnie przypominała wnętrze archiwum. Dlatego w jej skład wchodzą metalowe regały z segregatorami, które stanowią istotny element tej multimedialnej prezentacji. Zwiedzający mogą korzystać z licznych stanowisk komputerowych, które umożliwiają przeszukiwanie baz danych, w tym ikonografii, historii mówionej oraz tekstów dotyczących miasta.

W trakcie zwiedzania osoby biorące udział w ekspozycji mają możliwość zapoznania się z archiwalnymi fotografiami, a także wsłuchania się w dźwięki, które obrazują atmosferę przedwojennego Lublina. Ponadto mogą one zdobywać informacje o konkretnej lokalizacji – takich jak domy czy ulice – umieszczonych w segregatorach na półkach.

Wystawa przyjmuje formę instalacji artystycznej, podzielonej na dwie kluczowe części. Pierwsza z nich przedstawia codzienne życie Żydów lubelskich aż do wybuchu II wojny światowej. Druga część dotyczy pamięci o zagładzie tej społeczności w Lublinie. Ważnym aspektem tej wystawy jest również makieta Starego Miasta oraz dzielnicy żydowskiej sprzed wojny.

Ośrodek wystawił również inne interesujące ekspozycje, które przyciągają uwagę. Należy do nich:

• „Wielka Księga Miasta. Lublin w fotografii do 1939 roku” (1998) – pokazująca stare zdjęcia przedwojennego Lublina,
• „Elementarz. Życie dzieci w obozie na Majdanku” (2003) – dotycząca tragicznych losów żydowskich, białoruskich i polskich dzieci zamordowanych w obozie koncentracyjnym na Majdanku, która znajduje się na terenie Muzeum na Majdanku,
• „Pamięć Sprawiedliwych – Pamięć Światła” (2008) – wystawa będąca uzupełnieniem „Portretu Miejsca”.

Ponadto, wystawy organizowane przez Ośrodek są również częścią inicjatywy Dom Słów, co niewątpliwie poszerza ich zasięg i wpływ na lokalną społeczność.

Festiwale

Festiwal Miasto Poezji

Od 2008 roku, Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” inicjuje wyjątkowy festiwal literacki, który nosi nazwę „Miasto Poezji”. Jego głównym celem jest zwrócenie uwagi na Lublin jako miejsce bogate w poezję oraz twórców literackich. W trakcie tego niezwykłego wydarzenia, uczestnicy mogą wziąć udział w różnych spotkaniach, spektaklach oraz happeningach, które odbywają się w atrakcyjnych lokalizacjach w przestrzeni miejskiej.

Patronem festiwalu jest znakomity poeta Józef Czechowicz, co podkreśla jego znaczenie dla lokalnej kultury literackiej.

Międzynarodowy Festiwal Śladami Singera

Od 2011 roku, Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” organizuje międzynarodowy festiwal, który prowadzi uczestników śladami znakomitych opowiadań Izaaka Baszewisa Singera, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. W ramach festiwalu, zespół animatorów, artystów oraz wolontariuszy odwiedza różne miejscowości w Lubelszczyźnie, które były inspiracją dla działań artystycznych Singera.

Do takich miejsc należą między innymi Tyszowce, Szczebrzeszyn, Bychawa, Lublin, Józefów oraz Biłgoraj. Uczestnicy festiwalu mogą brać udział w spektaklach, projekcjach filmowych, koncertach oraz paradach. Wydarzenie pełni również funkcję edukacyjną, oferując warsztaty dla młodzieży, a wolontariusze z różnych krajów angażują lokalną społeczność w artystyczne przedsięwzięcia oraz poznawanie historii ich regionów.

Zaczarowany Lublin. Spotkania z opowiadaczami świata

Od 2010 roku, Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” organizuje cykliczny festiwal pod nazwą „Zaczarowany Lublin. Spotkania z opowiadaczami świata”. Celem tego wydarzenia jest zaprezentowanie mieszkańcom Lublina pięknych opowiadań oraz legend związanych z regionem. Na festiwalu występują profesjonalni opowiadacze, którzy przybliżają lokalne historie. Dotychczas występowali goście z różnych krajów, takich jak Włochy, Francja, Maroko, Argentyna czy Rosja.

Impreza odbywa się na Starym Mieście, a jej oferta skierowana jest szczególnie do dzieci i młodzieży. W trakcie festiwalu organizowane są różnorodne konkursy, gry oraz zabawy, które angażują uczestników w twórczą atmosferę.

Międzynarodowe Spotkania Typograficzne „Typolub”

Projekt Typolub, realizowany przez Dom Słów w ramach Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, obejmuje cykle spotkań poświęconych grafice użytkowej oraz typografii. Pierwsza edycja miała miejsce w 2012 roku i nosiła nazwę Lubelskie Spotkania Typograficzne, podczas gdy druga edycja, która odbyła się w 2014 roku, zyskuje międzynarodowy charakter oraz rozgłos.

Wydarzenie przyciąga gości z całej Europy i stanowi doskonałą platformę do dyskusji na temat relacji między tradycyjnym drukiem a nowoczesnymi formami komunikacji wizualnej. W drugiej edycji omawiano różnorodne tematy, w tym wykład dotyczący cyrylicy bułgarskiej, a całe spotkania stają się inspiracją do twórczych poszukiwań w dziedzinie typografii.

Nagrody i wyróżnienia

Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” zdobył liczne wyróżnienia, które potwierdzają jego znaczenie w promowaniu kultury i historii. Oto niektóre z najważniejszych nagród:

• Nagroda Erasmus EuroMedia za portal internetowy „Życie Żydów w Europie z dala od metropolii”, przyznana w 2006 roku,
• Europejska Nagroda Obywatelska, zdobyta w 2013 roku,
• Nagroda w konkursie „Die Lebendigeste Erinnerungstadt” za program „Pamięć – Miejsce – Obecność”, przyznana w 2014 roku.

---

Oceń: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”

---