Ulica Grodzka w Lublinie

---

Historia

Średniowiecze

Ulica Grodzka ma długą historię, sięgającą XIII wieku, kiedy to istniała w swojej pierwotnej postaci. Jej nazwa odnosi się do drogi prowadzącej do grodziska na Zamku. Istnieją hipotezy, które sugerują, że w czasach Bolesława Wstydliwego miała miejsce pierwsza lokacja Lublina, opierająca się na prawie magdeburskim. Wówczas z Czwartku przeniesiono targowisko na Grodzką.

W roku 1471, miasto otrzymało zezwolenie od króla Kazimierza IV Jagiellończyka na budowę wodociągów, które przebiegały od Bramy Krakowskiej, przez ulice Bramową i Grodzką, aż do Kościoła Farnego, gdzie rurociąg skręcał w kierunku Placu Rybnego. Dawniej ta ulica znana była także pod łacińskim mianem Platea Castrensis.

Nowożytność

Nazwa Grodzka była używana od połowy XVI wieku, kiedy to ulica stała się istotnym szlakiem handlowym w trakcie podróży Via Regia. Jej szerokość w porównaniu do innych ulic podkreśla jej znaczenie handlowe. Na przełomie XVIII wieku, na polecenie Komisji Dobrego Porządku, droga została wybrukowana, co zwiększyło jej funkcjonalność.

XIX wiek

W XIX wieku okolica Grodzkiej przeszła szereg zmian, w tym likwidację cmentarza oraz rozbiórkę Kościoła pw. św. Michała Archanioła. W drugiej połowie tego stulecia przy ulicy zainstalowano latarnie gazowe, co poprawiło warunki poruszania się po niej w godzinach wieczornych.

XX wiek

Podczas II wojny światowej, Grodzka stała się miejscem siedziby biur Judenratu. W ramach tej reorganizacji, podział budynków ustalono tak, że od numeru 11 do końca strony nieparzystej znajdowały się biura Rady Żydowskiej, natomiast od numeru 14 do końca po stronie parzystej zorganizowano mieszkania dla pracowników Urzędu Pracy oraz instytucji niemieckich. Wzdłuż ulicy aż do zakończenia okupacji rozciągał się drut kolczasty, co jeszcze bardziej podkreślało tragiczne losy tamtych czasów.

Zabytki i otoczenie

Kamienica Grodzka 1

Kamienica Grodzka 1 to boczna oficyna usytuowana blisko rynku, w sąsiedztwie kamienicy przy ulicy Nr 6. Historię budynku powiązaną z tragicznym pożarem z 1575 roku, upamiętniają jego barokowe malowidła z drugiej połowy XVII wieku, które wciąż zdobią jego fasadę. W wyniku przeprowadzonej przebudowy, budynek zyskał attyki o szczytach. Historia tego miejsca jest również związana z rodziną Cichoszewskich, którzy w XVII wieku prowadzili aptekę i skład win. W roku 1675 obiekt pełnił funkcję seminarium dla księży świeckich. Po 1863 roku przeszedł w ręce Skarbu Państwa, a jego nowymi właścicielami zostali Margulesowie w 1871 roku. Znacząca renowacja kamienicy miała miejsce w 1954 roku, kiedy to znacznie zmieniono wygląd attyki i dodano sgrafitta, przedstawiające życie kupieckie, autorstwa Lecha i Heleny Grześkiewiczów.

Kamienica Grodzka 2

Drugą z Kamienic Grodzkich wybudowano w pierwszej połowie XV wieku. Została ona znacząco rozszerzona w 1448 roku, w związku z budową Bramy Rybnej. W XVI wieku znajdowała się w rękach Kiełbaszczyńskiego, a pod koniec XVII wieku przeszła w posiadanie Gryzonów. To właśnie wtedy mogła zyskać charakterystyczną renesansową attykę oraz sztukaterie, które do dziś przyciągają wzrok. W około 1780 roku kamienica stała się popularnym miejscem do organizowania redut i balów maskowych. Niestety, w 1803 roku doświadczyła pożaru, a podczas rozbiórki Bramy Rybnej w latach 1861–1863 została gruntownie przebudowana.

Kamienica Grodzka 3

Kamienica Grodzka 3 powstała w XV wieku, a w 1674 roku była znana jako „przechodnia”, ze względu na sień, która nawiązywała do dawnej uliczki łączącej Grodzka z Archidiakońską. Choć przejście to zostało zlikwidowane pod koniec XVI wieku, obiekt wciąż posiada otwartą przestrzeń. Od 1794 roku był w posiadaniu kościelnym, szczególnie ks. Piotra Makarewicza, scholastyka kolegiaty lubelskiej. W XIX wieku dobudowano dodatkowe piętro, a gruntowny remont przeprowadzono w latach 1971–1987, według projektu architektki Jadwigi Jamiołkowskiej, co nadało mu współczesny kształt.

Kamienica Grodzka 7

Kamienica Grodzka 7 składa się z dwóch zasadniczych części. Starsza, z XVII wieku, ulokowana jest po prawej stronie od głównej bramy, natomiast młodsza, powstała na początku XIX stulecia, znajduje się od strony placu Po Farze. Na początku XIX wieku obiekt był własnością Karola Roizenberga, eminentnego kupca i lekarza. W 1807 roku w tym miejscu przyszedł na świat Wincenty Pol. Przez pewien czas działał tam Instytut Nakadzań Lekarskich, który jednak nie przyciągnął klientów i wkrótce upadł. Obecnie budynek jest siedzibą Oddziału Lubelskiego Pracowni Konserwacji Zabytków.

Plebania nr 11

Plebania nr 11 jest pozostałością po nieistniejącym kościele farnym, który został zniszczony w pożarze w 1575 roku. W XVII wieku wzniesiono nowy budynek, jednak źródła historyczne milczą na temat jego późniejszych losów. Od drugiej połowy XIX wieku, aż do 1942 roku plebania była własnością Gminy Wyznaniowej Żydowskiej i pełniła funkcję ochronki oraz domu starców, znanego później jako „Żydowski grodzki przytułek”. Została przejęta przez władze okupacyjne w 1941 roku i po wojnie stała się mieniem miasta. W latach 1944–1946 była domem starców, a w latach 1947–1970 domem dziecka. 1 października 1970 roku budynek przekazano MDK Pod Akacją.

Hotel Alter

Budynek stanowiący Hotel Alter nosi numer 30 i pochodzi z XVI wieku. Pierwszym właścicielem był złotnik Piotr Boniecki, a na przełomie XIX i XX wieku, w okresie 1918–1940 budynek pełnił funkcje handlowe oraz rzemieślnicze. W 1936 roku działała tu mleczarnia. Obecnie w tym obiekcie mieści się Hotel Alter, który jest pierwszym i do tej pory jedynym pięciogwiazdkowym hotelem w Lublinie. Oferuje różnorodne pokoje, w tym dwa ekskluzywne apartamenty, jeden z nich nazwany na cześć pierwszego właściciela – apartament Bonieckiego.

Brama Grodzka

Brama Grodzka, będąca częścią dawnych murów miejskich, została zbudowana w 1341 roku. W 1660 roku wzbogacono ją o renesansową attykę, a przez wieki była wielokrotnie przebudowywana, ostatnia redesign miała miejsce w 1785 roku, pod okiem architekta Dominika Merliniego. W tej przebudowie nadała formy klasycystyczne. Przez długi czas brama pełniła funkcję granicy osiedlenia Żydów, stąd jej alternatywna nazwa – Brama Żydowska. Podczas II wojny światowej stanowiła część granic Ghetta. Dalsze informacje dotyczące tej bramy można znaleźć w osobnym artykule: Brama Grodzka w Lublinie.

Przebieg

Ulica Grodzka w Lublinie rozpoczyna swój bieg od rynku, kierując się w stronę Bramy Grodzkiej. Cała jej trasa przesuwa się wzdłuż zwartej zabudowy miejscowych kamienic, co dodaje jej szczególnego uroku. Po prawej stronie ulicy można zauważyć, że odchodzi od niej ulica Archidiakońska, natomiast kontynuując w tym kierunku, napotykamy plac Po Farze.

Warto także wspomnieć, że nieco wcześniej, z lewej strony, można dostrzec ul. Ku Farze, która odchodzi od Grodzkiej. Ostatecznie ulica ta kończy swój bieg w Bramie Grodzkiej, gdzie kontynuuje ją ul. Zamkowa.

---

Oceń: Ulica Grodzka w Lublinie

---