Karol Lilienfeld-Krzewski

---

Życiorys

Karol Lilienfeld-Krzewski pochodził z rodziny żydowskiej, jako syn lekarza Hermana Lilienfelda. Jego wychowanie miało silne elementy katolickie. Po ukończeniu gimnazjum, w 1911 roku, zyskał stypendium, które umożliwiło mu rozpoczęcie studiów w Krakowie. Tam, na Uniwersytecie Jagiellońskim, pod okiem profesora Ignacego Chrzanowskiego, poświęcił się nauce historii literatury polskiej. W czasie swoich studiów nawiązał kontakt z entuzjastami Józefa Piłsudskiego, co zaowocowało przystąpieniem do organizacji „Płomień”. To właśnie tam poznał wiele znaczących postaci, takich jak Kazimierz Wierzyński, Adam Koc, Bogusław Miedziński oraz Roman Starzyński.

Wkrótce Karol zaangażował się w działalność Związku Walki Czynnej oraz Strzelca, gdzie, pod okiem Stanisława Machowicza, przeszedł intensywne wyszkolenie wojskowo-inżynierskie, informacyjno-wywiadowcze oraz z zakresu działań wywrotowych. Kiedy wybuchła I wojna światowa, działając pod pseudonimem „Krzewski”, został wysłany na Lubelszczyznę, aby przekazać mobilizacyjne rozkazy drużynom Strzelca.

W październiku 1914 roku Lilienfeld-Krzewski wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej i przeniósł się do Warszawy. Tam aktywnie uczestniczył w działaniach konspiracyjnych, szkolił rekrutów, a w ramach Oddziału Lotnego brał udział w dywersji i wywiadzie wymierzonym w Rosję. Po zajęciu stolicy przez armię niemiecką w sierpniu 1915 roku został członkiem 1 pułku piechoty Legionów, gdzie awansował na sierżanta sztabowego. Podczas bitwy pod Kostiuchnówką walczył pod dowództwem Edwarda Śmigłego-Rydza i wykazał się męstwem, co zaowocowało odznaczeniem Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari.

Po pierwszym kryzysie legionowym, Karol zaangażował się jeszcze bardziej w działalność konspiracyjną Polskiej Organizacji Wojskowej. Od września 1916 roku pełnił funkcję komendanta kursu Szkoły Podchorążych w Warszawie, a jego felietony propagujące ideologię Józefa Piłsudskiego publikowane były w czasopiśmie „Rząd i Wojsko”. Udało mu się uniknąć aresztowania w lipcu 1917, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w listopadzie 1918 roku, uczestniczył w rozbrajaniu Niemców.

Karol Lilienfeld-Krzewski po 1919 roku pozostał w strukturach wojskowych, przydzielono go do Oddziału II Sztabu Generalnego. W 1920 roku awansował na kapitana. W czasie wojny z bolszewikami dowodził batalionem 201 pułku piechoty należącego do Dywizji Ochotniczej, a po 1921 roku służył w 1 pułku piechoty Legionów, gdzie związał się z Instytutem Badań Najnowszej Historii Polski, przejmując archiwum Polskiej Organizacji Wojskowej.

W 1923 roku został przydzielony do 1 pułku piechoty Legionów i jednocześnie odkomenderowany na roczny kurs w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Po jego ukończeniu, 15 października 1924 roku, trafił do Oddziału IV Sztabu Generalnego. Po zamachu majowym, służył jako oficer do zadań zleconych Szefa Sztabu Generalnego, a później jako oficer zadaniowy dla wiceministra spraw wojskowych. W 1929 roku objął stanowisko szefa wydziału w Biurze Inspekcji Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych, pracując później w Wojskowym Instytucie Naukowo-Wydawniczym w Warszawie jako szef Wydziału Prasowego.

Jako przewodniczący Głównej Rady Programowej Polskiego Radia w 1933 roku, Lilienfeld-Krzewski wprowadził wiele sanacyjnych idei, kształtując kierunki tematyki programów oraz koncepcje dzienników informacyjnych. Zwiększył również rolę patriotyzmu oraz prace na rzecz rozwoju gospodarczego, propagując jednocześnie myśli Józefa Piłsudskiego. W tym okresie był również aktywnym felietonistą, krytykiem literackim oraz redaktorem.

Po 1936 roku, związał się z kręgiem bliskim gen. Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi twórcą Obozu Zjednoczenia Narodowego, co zauważalne było w jego publikacjach w czasopiśmie „Zaczyn”. U początków II wojny światowej, czynnie angażował się w obronę, walcząc w kampanii wrześniowej jako oficer sztabu Armii „Pomorze”. Nieustannie również miał kontakt z środowiskiem piłsudczyków w Bukareszcie, co zaowocowało dalszym działaniem w sferze wojskowej i kulturowej.

Po ucieczce Edwarda Rydza-Śmigłego na Węgry, Karol był zmuszony do przebywania w leczeniu onkologicznym. Jego życie, pełne zapału do pracy i ducha patriotyzmu, zostało przerwane śmiercią 29 kwietnia 1944 roku w Jerozolimie, gdzie został pochowany na katolickim cmentarzu parafialnym na Górze Syjon.

Twórczość

Karol Lilienfeld-Krzewski swoją literacką przygodę rozpoczął w 1914 roku, dostrzegając znaczenie idei legionowych. Publikował felietony tematycznie związane z tymi ideami w „Podchorążym” oraz „Rządzie i Wojsku”, które pełniły rolę organów prasowych Polskiej Organizacji Wojskowej. W czasie kampanii wołyńskiej angażował się w prowadzenie gawęd i pogadanek, mających za zadanie podtrzymanie kultury wojskowej oraz etosu legionowego.

Chętnie tworzył ulotki, w których za pomocą humoru i satyry przekazywał przesłania mające na celu podniesienie morale żołnierzy. W tym okresie zrodziła się postać Kaprala Szczapy, która w lekki, satyryczny sposób komentowała realia legionowe, jednocześnie utwierdzając czytelników w ich walce o wolną Polskę. W jego publikacjach na łamach gazetki legionowej „Konferencja pokojowa” budowana była legenda dziejowej misji Legionów, mity I Brygady oraz kult osobowości Józefa Piłsudskiego.

Od września 1916 roku propagował ideologię piłsudczyków, pisząc felietony do „Rządu i Wojska”, z którym pozostawał związany przez cały czas jego ukazywania się. W dniu 1 lutego 1922 roku zadebiutowało pismo „Droga”, którego głównym celem było propagowanie programowych założeń zwolenników Piłsudskiego, a także promowanie idei państwowych i rozrachunek z zasługami środowisk legionowych.

Lilienfeld-Krzewski był jednym z najważniejszych publicystów w dziale kulturalnym, który nie bał się poruszać tematów politycznych. Krytykował słabość polskiej dyplomacji oraz zjawisko rozwarstwienia politycznego w kraju. Wiele jego opowieści o Kapralu Szczapie oraz felietony pojawiały się także w takich czasopismach jak „Polska Zbrojna”, „Wiadomości Literackie”, „Gazeta Polska” oraz „Kurier Poranny”. W latach 30. na światło dzienne wyszła jego autobiograficzna powieść „I Brygada”, jak również prace takie jak „Zasady federacji w polskiej polityce kresowej” oraz broszura polityczna „Komendant–wychowawca”. W 1936 roku rozpoczął publikacje w „Wiarusie” (gdzie pełnił przez rok funkcję redaktora naczelnego), „Zaczynie”, „Gazecie Polskiej”, „Bellonie” oraz „Kurierze Porannym”, a także w wydawnictwach Wojskowego Instytutu Naukowo-Oświatowego.

Ordery i odznaczenia

Karol Lilienfeld-Krzewski był wybitną postacią, odznaczoną licznymi nagrodami za swoje zasługi. Jego osiągnięcia wojskowe zostały dostrzegane przez władze, co przełożyło się na wiele prestiżowych odznaczeń.

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 4954,
• Krzyż Niepodległości (20 stycznia 1931),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1938),
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie),
• Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej,
• Krzyż Legionowy,
• Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych,
• Krzyż Oficerski Orderu Korony Rumunii (Rumunia, 1929),
• Krzyż Kawalerski Orderu Orła Białego (Jugosławia).

Każde z tych odznaczeń świadczy o jego odwadze, poświęceniu oraz zaangażowaniu w niepodległość i bezpieczeństwo kraju.

---

Oceń: Karol Lilienfeld-Krzewski

---